Tıbbileştirme Nedir, Yıllar İçinde İnsanlığı Nasıl Etkiledi?

Tıbbileştirmenin nedeni “aşırı teşhis” diyebiliriz zira bir şeyin hastalık olabilmesi için öncelikle tanımlanması gerekiyor. Mesela keder, hüzün, utangaçlık, başarısızlık, odaklanamama üzere durumlar da artık tıbbileştirme nedeniyle DEHB (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu), depresyon üzere isimlerle patolojilere dönüşmüş durumda. Tıbbileştirme, Illich’in perspektifine nazaran birinci olarak 1960’lı yıllarda ortaya çıkmaya başlamıştı. Bu bakımdan kapitalizmle birlikte el ele yürüdüklerini söyleyebiliriz. Hatta tıbbileştirme kapitalizmin ekmeğine yağ süren bir durum zira her şeyin tıbbi hale gelmesi, insanları daha fazla sıhhat sanayisini tüketmeye yönlendirebiliyor.

Velhasıl tüm bunlar, sosyolog Ivan Illich’e nazaran bireylerin, meselelerle baş etme yetilerine ziyan verebiliyor. Pekala Illich, tıbbın insani baş etme becerilerine ziyan verdiğini söyleyerek aslında ne kastediyor?

Tıbbileştirme, insanları kendi sıhhat durumları hakkında tıp alanına bağlı hale getirebiliyor.

Tıbbileştirme, hasta ve hekim ortasındaki ilişkiyi dengesiz bir hale getirebiliyor. Mesela bireyler, kendi sıhhatleri üzerine kelam söyleme hakkından çarçabuk feragat edebiliyor. Bu durumda da beşerler, tıbbın kendi sıhhatleri üzerindeki yargısına çok muhtaç hale gelebiliyorlar. Illich tam bu noktada, hayattaki sıradan sayılan birçok durumun hastalık olarak tanımlanmasının insanları tıbba bağımlı kıldığını söylüyor. Illich’e nazaran bu bağımlılık, şahısların günlük hayat becerilerini unutmasına yol açıyor. Bu bağımlılığı örneklerle şöyle anlaşılır kılabiliriz; menopoz kadınlığa has doğal bir durumdur lakin tıp, menopozu bir sorun olarak tanımlayıp kendi alanına dahil ettikten sonra bayanlar menopoz için tıbba başvurmaya, medikal ilaçlar kullanmaya ve menopoz sürecini tıbbın gözetimi-takibi içerisinde yönetmeye başladı.

Bir öteki sosyolog Szasz ise tıbbileştirmenin birinci olarak 1970’lerde psikiyatri alanında ortaya çıktığından bahsediyor. En başta söylediğimiz üzere evvelce olağan karşılanan ruh halleri ve davranışlar, psiyatrinin teşhis koymasıyla birlikte anormalleştirilerek depresyon, hiperaktivite üzere isimlerle isimlendirilmeye başlandı. Böylece bu durumdan muzdarip bireyler, aslında tahminen de yalnızca hüzünlü, kederli ve melankolik bir mizaçları olmasından ötürü varoluşlarının tıbbın alanına girmesiyle birlikte psikiyatrik ilaçlar kullanmak ve her hafta belli günlerde tabip denetimine gitmek durumunda kaldı. Her şeyin bu kadar çok tıbbın alanına dahil edilmesi, bireylerin doğuştan sahip olduğu doğal baş etme yetilerine ziyan vererek aslında daima bir oburunun bakımına muhtaç hale gelmelerine yol açabiliyor.

Illich’e nazaran; tıp, toplumsal yaşama müdahale ederek insanların acı çekme stratejilerini azaltıyor.

Illich, tıbbileştirmenin uğramadığı kültürler için hayatta kalmanın bir sanat olduğundan bahsediyor. Pekala bu durumla ne kastediyor derseniz, aslında acı çekmenin bu kültürler için şimdi ortadan kalkmadığına vurgu yapıyor diyebiliriz.

Mesela Illich, sıhhatin tıbbi bir hale gelmesi hakkında birinci örneğini doğumun tıbbileştirilmesi üzerine yapmaktadır. 19. yüzyıla kadar doğum olağan bir durumken, 19. yüzyıl ve sonrasında artık doğum olağan bir süreç olmaktan çıkmıştı. Evvelden bayanlar doğum süreçlerinde birbirlerine yardım ederken artık jinekolojik muayeneye gitmeye başlamışlardı. Aslında bayanların hepsi bir vakitler olağan doğum yaparken, günümüzde doğumun daha acısız ve kolay olması için sezaryene başvurdukları görülebiliyor. Tıbbileştirme eleştirisi tam burada devreye giriyor zira sezaryen üzere bir prosedürle bayanlar için olağan olan bir süreç, tıbbi hale gelmiş oluyor. Yani Illich, bu örnek üzerinden de gördüğümüz üzere hastaların büsbütün tıbba bağımlı hale gelerek bir vakitler olağan sayılan birçok özelliklerinden vakitle uzaklaştıklarından kelam etmekte.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4

https://www.webtekno.com/tibbilestirme-tip-olum-h126197.html