Raşit Küçük’ün ilahiyatlara bakışı

Haber7 Muharriri Mustafa Yürekli, Hakk’a uğurladığımız hadis alimi Prof. Dr. Raşit Küçük Hocamızı yazılarında anlattı. Yürekli’nin, Küçük’ün hayatını ve ilmi çalışmalarını anlattığı yazıları şöyle: 

PEYGAMBER VARİSİ ALİM: RAŞİT KÜÇÜK

Prof. Dr. Raşit Küçük hocamızı ebedi aleme yolcu ettik; Allah rahmetiyle muamele etsin, yeri cennet, makamı âli olsun, parıltı içinde yatsın.

Ölüm haberiyle sarsıldım; acım büyük, gün uzunluğu kendime gelemedim.. Ailesine, akrabalarına, öğrencilerine ve sevenlerine başsağlığı diliyorum.

Bu yazıda Raşit Hoca’nın hayatına giriş yapacağım. Birkaç yazıyla onu anlatacağım inşallah.

Raşit Küçük Hoca Antalya’da, Akseki ilçesinin Menteşbey köyünde 1947 yılında doğdu; ilkokulu köyünde okudu. Akseki, Antalya ile Konya’nın tam ortasında yer alır. Eğitim hayatı birbirine komşu bu iki kentte geçti.

Türkiye’de açılan birinci 16 İmam-Hatip Okulu’ndan biri Antalya’da bulunmaktaydı; ortaokul ve liseyi burada okudu. Hayatının birinci on dokuz yılı, böylelikle Antalya’da geçti. Raşit Hoca Antalya için ‘bugün bilinen algısının tersine önemli biçimde dindar bir şehir’ sıkıntısı. 

Yüksek eğitimini, Konya Yüksek İslam Enstitüsü’nden aldı. O yıllarda yalnızca iki tane Yüksek İslam Enstitüsü vardı; birincisi İstanbul’da açılandır. Konya’da yetişmişti, kişiliğini ve kimliğini orada bulmuştu. Konya’da Mevlana, Sadrettin Konevî, Şems-i Tebrîzî türbelerinin yaşayanlar üzerinde meydana getirdiği manevi etkiyi anlatmıştı bir sohbetinde.

Raşit Küçük Hoca’yla 1981 yılında, müdürü olduğu Erzurum Yüksek İslam Enstitüsün’de tanıştım; Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanı’yken de birkaç sefer ziyaret ettim. Kırk yıldır öğrencisiyim desem başım ağrımaz; pek çok mevzuyu sordum, sohbetlerinden istifade etmeye çalıştım.

Prof.Dr. Raşit Küçük Hoca Konya Yüksek İslam Enstitüsü’nden 1970’te, babam Hadimül Kuran Ziya Yürekli Hoca 1968’te mezun oldu. Babam, o yıllarda kent merkezinde İplikçi Cami ve Sahip Cet Cami’nde imam hatiplik yaptığından hatırlıyordu. Prof.Dr. Tayyip Okiç’in babam Ziya Yürekli Hocaya asistanlık teklif ettiğini anlattım bir sohbetimizde. O yıllarda Ziya Yürekli ile Necmettin Erişen hocalar Konya’da tarihe geçecek hizmetler verdiler, Konyalıların gönlüne taht kurdular.

Konya Yüksek İslam Enstitüsü’nde Prof.Dr. Tayyip Okiç hadis hocalarıydı. Raşit Hoca öğrencilik yıllarında Okiç’e Alanya’da yeni keşfedilen Hz. Meryem makamının bulunduğu bir mağarayı ziyaretini söylemiş. Mağarada Hz. Meryem’in tedavi edildiği o makamın bir şifa yeri olduğunu söylemiş. Tayyip Okiç Hoca da bu söylentilerin gerçeği yansıtmadığını, Hz. Meryem’in o mağaraya hiç gelmediğini anlatmış. Oryantalistlerin “burası bizim toprağımızdır” imajını uyandırmak için Türkiye’de Hz. Meryem’e, Hz. Îsâ’ya ya da sevgililere birçok makam ithaf ettiğini anlatmış. Tayyip Okiç Hoca, bu oryantalistlerin makam uydurma oyununa ait Antalya’da yayımlanan lokal bir gazetede bir yazı yazmasını istemiş ondan.

İhsan Süreyya Sırma da doktorasını yapmak için Paris’e gitmeden evvel elini öpüp duasını alma maksadıyla odasına gittiğinde, Tayyip Okiç’in ona birkaç kez peş peşe “aman oryantalistlere dikkat et” dediğini anlatmıştı.

Cumhuriyet periyodunda Ankara’da İlahiyat ile İstanbul ve Konya’da da Yüksek İslam Enstitüsü’nün kuruluşuna Prof. Dr. Tayyip Okiç öncülük edecekti fakat Ankara İlahiyat oryantalizmin kalesi olacaktı. Tayyip Okiç Hoca, Ankara ilahiyat fakültesinde, kimi akademisyenlerin din bilgisi çok sığ olduğundan Kur’ân’ın Sümer Tabletleri’ndeki yazılardan alıntılarla oluşturulan bir mecmua olduğu ithamında bulunan oryantalizmle çaba etti.

1968 neslinin tarih sahnesine çıktığı yıllardı, üniversitelerde öğrenci olayları başlamıştı, gençlik hareketleri 12 Eylül darbesine varan süreçte cuntanın oyununa gelmekteydi. Raşit Küçük Hoca da 1968 neslinin İslamcı kanadındandı. Yüksek İslam Enstitüsünde okurken geleceğe yönelik mesleğine ait hedeflerim vardı, dedi. Akademik çalışma yapmayı düşünüyormuş..

Raşit Küçük Hoca Konya’da öğrenciyken yapıan 1969 seçimlerinde Necmettin Erbakan  bağımsız milletvekili seçilip Ulusal Görüş partilerinin birincisi olan Ulusal Nizam Partisi’ni kurmuştu.  Erbakan’ı, 1969 Konya seçiminden tanıyordu.

Mezun olunca Erzurum’a gelen Raşit Küçük Hocanın dört yılı İmam-Hatip Lisesi, yedi yılı da Yüksek İslam Enstitüsünde öğretmenlik ve idarecilikle geçti. Konya üzere Erzurum da Selçuklu ve Osmanlı periyodu yapıtlarıyla öne çıkan bir kentti.

Erzurum Yüksek İslam Enstitüsü’nü Prof.Dr. M.Cevat Akşit Hoca kurmuştu, o da devam ettirdi. İkisi de İskenderpaşa Gümüşhanevi Dergahı’nda Mehmet Zahit Kotku Hoca’dan ders almışlardı. İmalcisi ve direktörü olduğum, senaryosunu yazdığım ‘Hocaefendi, Mehmet Zahit Kotku Belgeseli’ne röportaj vermiş, Gümüşhanevi Dergahı’nı ve Mehmet Zahit Kotku Hoca’nın hizmetlerini anlatmıştı.

Erzurum büyük âlimlerine yetişmişti, bu saygın hocalarından istifade ettiğini söylerdi. Bilhassa müftü Osman Bektaş, Halis Emek, Mazhar Taşkesenlioğlu, Horasan müftüsü diye maruf Sıddık Belet, Ali Küçük, Ömer Karakuş, Mehmet Tavlaşoğlu üzere hoca efendilerin bir kısmından ders okudu, bir kısmına da öğrencilerini yönlendirdi. Ben de Raşit Küçük Hoca’nın referansıyla Osman Bektaş ve Halis Emek hocalardan teberrüken  ders aldım.

1980’li yılların başında Atatürk Üniversitesi’nde çok bedelli öğretim üyeleri vardı, pek birçoklarını hem tanıdı, hem de kendilerinden yararlandığını söylerdi. Yusuf Ziya Kavakçı, İslami İlimler Fakültesi dekanıydı. Merhum Ruhi Özcan, Şerefatten Gölcük, Suat Yıldırım, Sadık Kılıç, İhsan Süreyya Sırma, merhum İbrahim Canan üzere hocalar vardı okulun öğretim takımında. Doktorasını Erzurum’da İslami İlimler Fakültesi’nde başlayıp İstanbul’da Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde bitirdi.

Erzurum Raşit Küçük Hocanın ilmi hayatında, mesleğinde çok kıymetli bir yere sahiptir; ilmî birikimimin büyük kısmını orada edindiğini söylerdi.

Erzurum’un mert ve cömert insanlarını daima hürmetle andı. Erzurum’da edindiği dostlukları ömür uzunluğu sürdürdü.   

Peygamber varisi alim olma onuruyla hareket eden Raşit Küçük Hoca’yla içeriden tanılık ettiği 12 Eylül 1980 darbesinden sonra Türkiye’de Yüksek İslam Enstitüsün’ün ilahiyat fakültesine dönüştürülmesi olayını birkaç sefer konuştum.  Bu mevzuyu yazacağım.

Kısaca Raşit Küçük Hocamızın hem ilahiyat fakültelerinde hem de Diyanet İşleri Başkanlığı’nda yaptığı hizmetleri, ilmi hayatını ve akademik uğraşını ana sınırlarıyla anlatacağım.

RAŞİT KÜÇÜK’ÜN İLAHİYATLARA BAKIŞI

İslam Araştırmaları Merkezi Başkanlığı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanlığı ve Din İşleri Yüksek Heyeti Başkanlığı misyonlarında bulunmuş ve pek çok öğrenci yetiştirmiş olan hadis âlimi Prof. Dr. Raşit Küçük Hocamız, 22 Kasım 2022, Salı günü ebedi aleme göç etti. Raşit Küçük Hocamız,  bir müddettir kanser nedeniyle hastanede tedavi görüyordu. Hocamıza Cenab-ı Allah’tan rahmet, yakınlarına ve öğrencilerine baş sıhhati dilerim.

Hocamızın hayat öyküsüne bakıldığında, Antalya İmam-Hatip Okulu (1966) ve Konya Yüksek İslâm Enstitüsü’nden (1970) mezuniyetinden sonra akademik çalışmaların ana eksen oluşu çabucak dikkat çekmektedir. Erzurum Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi’nde başladığı doktora çalışmalarını (1978); İstanbul Marmara Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü’nde tamamladı (1984). 1997’de doçent, 2003’te profesör unvanını aldı.

2007-2011 yılları ortasında 2007-2011 yılları ortasında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde dekanlık yaptı. Birebir devirde Marmara Üniversitesi Senatosu ve Marmara Üniversitesi İdare Şurası üyelikleri yanında, Yüksek Öğretim Şurası İlâhiyat Ulusal Komitesi üyeliği ve başkanlığı, Yüksek Öğretim Heyeti Yurt Dışı İlâhiyat Alanı Denklik Alt Komitesi başkanlığı vazifelerinde bulundu. Marmara Üniversitesi Senatosu ve Marmara Üniversitesi İdare Konseyi üyelikleri yanında, Yüksek Öğretim Şurası İlâhiyat Ulusal Komitesi üyeliği ve başkanlığı, Yüksek Öğretim Şurası Yurt Dışı İlâhiyat Alanı Denklik Alt Komitesi başkanlığı misyonlarında bulundu. Ömrünü üniversiteye, ilme, yüksek din öğretimine ve gençliğe adadı..

Türkiye’nin dini hayatını canlandırmak için canhıraş çalıştı. 2011-2014 yılları ortasında Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Heyeti başkanlığı yaptı ve buradan emekli oldu. Birebir yıl başladığı Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) başkanlığı misyonunu 2022 yılı Eylül ayına kadar sürdürdü. 2012’den beri Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) aslî üyesidir. Tıpkı vakitte çok sayıda vakıf, dernek ve sivil toplum kuruluşunun kurucusu ve üyesidir. Türkiye Alimler Birliği’nin kurucuları ortasındadır.

22 Kasım 2022 Salı günü İstanbul’da vefat etti ve Fatih Camii hazîresine defnedildi.

ÜNİVERSİTE VE YÜKSEK DİNİ ÖĞRETİMİ TARİHİ

Prof. Dr. Raşit Küçük Hocamızla birkaç kere ilahiyat fakülteleri üzerine konuştum.

Raşit Hoca, yüksek öğretim ve yüksek dini öğretimİ ayırımı yapmıyordu. Üniversitenin dünü, bugünü ve yarınını bir bütün olarak ele alıyordu. Yüksek dini öğretiminin üniversitenin ruhunu, emelini ve tabiatını belirlediğini düşünüyordu.

Bugün “üniversite” denilince toplumsal bilimlerden sıhhat, fen ve teknik bilimlere kadar çeşitli alanlarda ve yüzlerce disiplinde bilgi üreten, eğitim veren kurumlar akla gelir. Halbuki yalnızca ülkemizde değil, dünyada yükseköğrenimin tarihinde dini ilimler merkezi bir role sahip olmuş; yükseköğretim çoğunlukla dini ilimlere hasredilmiştir.

Batıda bile esaslı üniversitelerin atası olarak kabul edilen birinci üniversite ve kolejler, dini maksatlarla kurulmuş okullardı; Batı’daki bu üniversitelerin pek birçoklarının kilise ile gerek idari gerekse finansal bağları günümüzde de devam etmektedir. Öteki taraftan Rönesans sonrası eğitim dini kurumların uhdesinde bir iş olmaktan çıkmıştır. Ulus devletler kendi gereksinimlerine uygun insan yetiştirmek için çağdaş üniversiteler kurmuşlardır.

Modern üniversite, insanı ilah ismine değil devlet ve iktisat ismine eğitmek ve toplumu mükemmelleştirmek için bilgi üretir ve yayar. Araştırmalar gerek kilise ile bağını devam ettiren üniversitelerin gerekse devlet üniversitelerinin sekülerleşmeden hissesini güçlü biçimde aldığını göstermektedir.

Öte yandan kilise ile bağını devam ettiren üniversitelerde çok daha ağır olmak üzere üniversitede din, farklı biçimlerde var olmaya devam etmektedir. Modern üniversitede din; teoloji ve dini araştırmalar programlarının yanı sıra akredite edilmiş öğrenci kulüpleri, yerleşke rahipleri ve vaizleri, toplumsal tertipler vb. üzerinden kendine yer bulmaktadır.

İslam medeniyetinde din merkezli yüksek öğretim, ilah ismine değil, İslam toplumu ismine, toplumun toplumsal, kültürel, ekonomik ve politik gereksinimlerini karşılarken, devletin bürokrat ve memur muhtaçlığını da görür. Bu yüzden İslam üniversiteleri olan medreseler hem İslam tarihine İbn Sina, Farabi ve Gazali üzere büyük ilim adamları kazandırmış, hem de insanlığın ilmi başarılarına da büyük katkıda bulunmuştur.

Raşit Hocanın ilahiyat fakültelerine ait ana tespiti de şudur: Türkiye’de çağdaşlaşma ve Batılılaşma süreci içerisinde din eğitimiyle ilgili mevzular, ne kadar ve nasıl olacağı, çağdaşlaşma maksadını sekteye uğratıp uğratmayacağı ile irtibatlı bir biçimde ele alınmıştır. Yüksek din eğitimi ve öğretimi açısından dini dışlayan katı laik anlayışın muhakkak olumsuz sonuçları oldu. Öncelikle din ve din eğitimi değersizleştirilmeye çalışıldı. Devletin, yüksek din eğitimi veren kurumlardan “aydınlanmanın getirdiği fikirleri aktarma” dışında bir talebi olmadı. Dine, toplumu direktörün “yumuşak bir aleti” olarak yalnızca araçsal bir kıymet verildi. Din ve dinî alan akademik seviyede ihmal edildi. Dinle ilgilenmek yobazlık, gericilik, şeriatçılık üzere nitelemelerle anıldı. Böylesi bir ortamda ilahiyat fakültelerine sayı ve kalite bakımından kâfi düzeyde insan kaynağı aktarılamamıştır. Kopuş, birikimin aktarılmasını olumsuz etkilemiş ve böylelikle dine gereğince kıymet verilmesini engellemiştir. Hâkim pozitivist bilim ve tarih anlayışı ise dinî metinler, tarihî koşullar ve yeni olayların sağlıklı bir halde anlaşılmasını engellemiştir. Seçmeci, tek tip ve toplumsal kuralları ihmal edip önemsemeyen bir tarih anlayışı güçlenmiştir. Batıcı iktidar seçkininin dini dışlaması, ilgililerini değersizleştirmesi ve etiketlemesi ise öğrencilerini ve öğretim üyelerini savunmacı, inançsız ve korku dolu olmaya itmiştir. Bu ortamda geçmişin sağlıklı bir muhasebesinin yapılabilmesi, yeninin nitelikli ve gerçekçi bir biçimde çözümlenebilmesi ve geleceği inşa edebilme gücü zarurî olarak sonlu olacaktır.

Türkiye’deki birinci ilahiyat fakültesi 1949 yılında Ankara Üniversitesi’ne bağlı olarak açıldı. Daha sonra 1959’dan başlayarak 1980’li yıllara kadar sekiz de Yüksek İslam Enstitüsü, 1971’de de Erzurum Atatürk Üniversitesine bağlı İslami İlimler Fakültesi açıldı. 1950 – 1970’li yıllar Türkiye’sinde din bilimleri alanındaki yetersizliğe ve öğretim elemanı teminindeki zahmetlere karşın Yüksek İslâm enstitüleri hizmet verdikleri otuz yıl boyunca beklentilerin de ötesinde başarılı olmuştur. Gerek din eğitimi ve öğretiminde gerek din hizmetlerinde gerekse akademik alanda İslâm dininin temel kaynaklarına dayanan, İslâmiyet’in dinî ve kültürel birikimiyle bağını sürdüren, tıpkı vakitte çağdaş dünyanın bilimsel ve insanî kıymetlerini gerçek kavrayıp pahalandıran bu yeni zihniyet sayesinde topluma yönelik din ve kültür hizmetlerinde değerli aralar kat edilmiştir. Türkiye’de ve yakın coğrafyasında din merkezli siyasal ve toplumsal oluşumların ve ideolojik çekişmelerin ağır ilgi gördüğü bir devirde Yüksek İslâm Enstitüleri İslâm dininin öteden beri istikrarı ve itidali temsil eden ana çizgisini, din hizmetinin gerektirdiği kucaklayıcı anlayışı koruyarak dinî araştırma, eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdürmüştür.

Yüksek İslâm enstitülerinin 1982’de İlâhiyat fakültelerine dönüşmesi esnasında ve sonraki yıllarda birçok yeni İlâhiyat Fakültesi’nin açılması sürecinde öğretim elemanı badiresi çekilmemesinde enstitülerin sağladığı potansiyelin katkısı büyük olmuştur. Yeniden Türkiye’de radikal dinî oluşumların tutunamaması, bu noktada sağduyulu bir toplumsal tutumun yerleşmiş olması ve Türkiye’nin İslâm ülkeleri ortasında büyük prestij kazanmasında da Yüksek İslâm Enstitüleri yanında enstitü mensuplarının akademik ve tanınan seviyedeki yayınlarının da değerli rolünün bulunduğunu belirtmek gerekir.

İLAHİYATA BAKIŞI

Raşit Küçük Hoca’ya nazaran günümüz şartlarında ilahiyat ismi verilen yüksek din eğitimi ve öğretiminin üniversite bünyesi içindeki varlığı, dini-dünyevi bilgi ayrımının sancıları dâhil olmak üzere, dini hayatın değişim ve dinamiklerinin de etkisi altındadır. Yüksek din öğretimi kurumları gelenek ile çağdaş ortasındaki değişim sınırında hem dini bilgiyi taşıyan ve üreten, bu bakımdan topluma istikamet veren, hem de toplumun ve iktidarların din tasavvuru elinde maksatları, programı, işlevi değişim gösteren kurumlardır.

Raşit Hoca’nın şu tespiti çok kıymetli: Türk eğitim ve öğretim tarihinde ilâhiyat fakültelerinin değerli bir yer işgal etmektedir. Yüksek düzeyde din eğitimi ve öğretimi vazifesini yürütme, araştırma ve doktora çalışmalarını gerçekleştirme, eser telif edip yayın dünyasına sunma, öğretim elemanları ve mezunları vasıtasıyla halkın dinî gereksinimlerine yanıt verme, yurt içinde ve yurt dışında dinî vazifeleri yerine getirme, din bilgisi ve ahlâk öğretmenliğiyle imam hatip liselerinde meslek dersleri öğretmenliği yapma, kamuya ilişkin ve sivil kuruluşlarda çeşitli memuriyet ve hizmetleri ifa etme vb. işlevler, ilâhiyat fakültelerinin değerini apaçık ortaya koymaktadır.

Sonuçta İslâm fikir ve ilmî geleneklerinin kendi bağlamlarında anlaşılması yani üretilen kavram, kuram, tahlil ve yorumların içinde doğdukları toplumsal, siyasal ve ekonomik kaidelerle anlaşılması ihmal edilmiş; üretimin sekteye uğraması sebebiyle ilahiyat alanındaki birikim zayıflamış ve doğal sürecinde daima gelişen bir bilgi birikimine muhtaçlık duyan dinî anlayışın yenilenmesinde kesintiler olmuştur. Bunların büyük kısmı bugün aşılmış ve aşılmaktadır.

Yüksek din eğitimi kurumlarımızda değişimin en kıymetli münasebetlerini, toplumsal gereksinimlerin çeşitlenerek artması, tek tipli öğretimin olumsuz sonuçlar doğurması, mevcut programların istihdam alanlarına yönelik olmaması, milletlerarası boyutun ihmal edilmesi ve strateji eksikliği oluşturmaktadır.

Raşit Hoca’nın bugünkü ilahiyat fakültelerine bakışını şöyle özetleyebilirim: Bugün, varlık-yokluk uğraşının ve meşruiyet savunularının ötesine geçerek eğitim öğretim faaliyetlerimizin amaçlarını, niteliğini pahalandırmak için uygun bir tabanda bulunuyoruz. Günümüz şartlarında başka çok uca savrulmadan din-devlet münasebetlerini sağlıklı bir yere oturtmak ve ilerlemeci Pozitivist tarih anlayışının son tesirlerinden kurtulmak yüksek din eğitim ve öğretimini de olumlu bir tabana oturtacaktır. Bu mevzu ülkenin muhtaçlık duyduğu siyasal istikrar ve barış ortamı açısından da hayati değerdedir.

hadis, Mustafa Yürekli, raşit küçük, AKTÜEL Haberleri

https://www.haber7.com/guncel/haber/3282962-rasit-kucukun-ilahiyatlara-bakisi