Mısır’la Mavi Vatan sınırlarını belirlemek

Uluslararası münasebetlerde diplomasi araçları çok çeşitlidir. Sportif faaliyetler bu araçlardan birisidir. Spor diplomasisi bazen tıkanan bağlantıları açmak noktasında olumlu yer sunar. Katar’da açılışı yapılan Dünya Kupası müsabakalarından evvel Mısır Devlet Lideri Sisi ile Erdoğan’ın el sıkışması bölgesel diplomasiyi izleyenler nezdinde hayli dikkat alımlı oldu. İki ülke ortasındaki münasebetler, yaklaşık 9 yıllık bir gerginlik sürecinden sonra buzları eriten bu görüşmeyle yine ivme kazanma noktasına geldi.

TÜRKİYE İLE ORTA DOĞU’DA TAŞLAR YERİNDEN OYNADI

Doğu Akdeniz’de ve Orta Doğu’da taşların yerinden oynaması ve kartların yine dağıtılarak rollerin değişmeye başlamasıyla global boyutta değerli dönüşümlerin görüldüğü bu kritik periyotta atılan bu adım iki açıdan değerlidir. Birinci olarak Erdoğan’ın, Sisi tarafından ortaya konulan yol haritasının uzun adımlarını büsbütün kabul etmese de uzatılan eli havada bırakması beklenemezdi. Sisi idaresi daha evvel Türkiye’nin uzun vakittir Körfez siyasetine yem olmasına müsaade etmediği Katar ile bağlantılarını olağanlaştırarak bu adımı esasen atmıştı. İkinci olarak, iki önderin buluşmasın sağlayan Katar Emiri’nin bu diplomatik teşebbüsteki başarısı Dünya Kupası müsabakalarına mesken sahipliği yapmakta gösterdiği spor diplomasisinin başarısı kadar değerlidir. Zira, Erdoğan ve Sisi’nin liderlik seviyesinde karşılıklı bağları başlatması ve iki dost ve kardeş ülkenin barışması kaçınılmaz bir durum olsa da Arap Ligi’nde yük kazanan Katar’ın rolü de birebir derece kıymetlidir.

Mısır ile olağanlaşma BAE ve Suudi Arabistan ile bağların normalleşmesinden sonra gündeme geldi. BAE, Türkiye ile alakalarını süratle ilerletmeye başladı. Suudi Arabistan BAE kadar olmasa da Türkiye’nin Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) ve Doğu Akdeniz’deki rolünü takdir etmekte. Türkiye’nin Ukrayna-Rusya Savaşı’nda oynadığı barışçıl ve realist rol, Suudi Krallığı’nı da olumlu olarak etkiledi. ABD Lideri Biden’ın Riyad idaresine takındığı saygısız hale Kraliyet tarafından sert reaksiyon verilmesi, Ortadoğu’daki idarelerin özgür iradelerini yansıttıkları ender örneklerden biridir. Lakin bu yaklaşım ABD’ye karşı edilgen siyasetler devranına son verilme dileği olarak görülebilir.

İKİ ÖRGÜTLÜ YAPI: ORDU VE EZHER

Mısır ile olağanlaşmayı konuşurken yakın geçmişte olanları kıymetlendirmekten kaçınmamak ve göz önünde bulundurmak gerekir. Mısır’da kökü Amr b. As devrine kadar geri giden iki örgütlü yapı bulunur. Bunların başında birinci sırada ordu gelir. Mısır devlet yönetiminde ordunun rolü diğer devletlerde olduğundan daha fazladır. Ordunun gücü ve değeri tarihi bir art plana sahiptir. Mısır Amr b. As’ın fethinden itibaren asker kumandanlar tarafından yönetim edildi. 868 yılında Tolunoğlu Ahmed 24 bin askerin kumandanı olarak Mısır’ı yönetmeye başlayınca Türkler’in Mısır’daki pozisyonları değişti. Ondan itibaren Mısır’daki askeri bürokraside Türk kökenlilerin tartısı başladı. 1952 yılında Cemal Abdülnasır ve etrafındaki genç subayların öncülük ettiği darbe ile Mısır ordusunda ve devlet yönetimindeki Türk kökenlilerin varlığı radikal biçimde değiştirilmeye çalışıldı. 1805 yılından itibaren Mısır sarayında Türkçe konuşuluyordu. 1922’de başlayan Krallık rejimini kaldırıp yerine Mısır Arap Cumhuriyeti’ni kuran Nasır çağdaş ölçeklerde bir ulus-devlet kurmayı amaçlamıştı. Bu yüzden Pan-Arabizm siyasetini devreye alarak Arap halklarına liderlik yapmaya başladı. Mısır’daki bu eksen değişimi 1967’deki İsrail Savaşı’nda bir yarar sağlamadı. Savaşın kaybına yol açan sebeplerden biri de Mısır ordusundaki Türk subayların 15 yıldır durum kaybıydı. Deneyimsiz komuta kademesi ve subay takımıyla yürütülen savaş Mısır’a telafisi mümkün olmayan kayıplara yol açtı. Mısır’daki askeri takımlarda vazife yapan Türklerin varlığı 12 asır öncesine dayanır. Bunlar Mısır devletinin önceliklerini her vakit muvaffakiyetle korumuştur.

Osmanlı Devleti’ni 1830-1840 yılları ortasında meşgul eden hatta ordusunu birkaç sefer mağlup eden Kavalalı Mehmet Ali Paşa’yı da bu minvalde kıymetlendirmek gerekir. Bilhassa Kavalalı’dan sonra oluşan Mısır seçkini içinde hatırı sayılır oranda Türk kökenliler vardır. Bunlar yalnızca askeri alanda değil sivil bürokrasi, kültür sanat ve dördüncü kuvvet durumundaki yazılı ve görsel basın, radyo, sinema, TV üzere alanlarda hala Mısır ve Arap dünyasına katkılar vermektedir. Elbette bu Türk kökenlileri Türkiye’dekiler üzere algılamak kusurludur. Çünkü bunlar Tolunoğulları, İhşidiler, Eyyubiler, Memlukler ve son olarak Kavalılar bürokrasisinden gelen kendine has soy kökenlerin sahiptirler. Bunlar ulus devlet siyasetleri mucibince Türk, Kazak, Özbek, Çerkez, Kafkas kökenlerini öne çıkarmazlar ancak fiziki özelliklerini saklamaları mümkün olmadığından bu durum kapalı değildir. Mesela, Kahire’nin en hoş meydanlarından birinin ismi Özbekiyye Meydanı’dır. Mısır’daki üniversitelerde ondan fazla ünitede Türkçe öğretilmektedir. YEE’nin dünya çapındaki Türkçe öğretim programına iştirak noktasında en büyük öğrenci sayısı her yıl 8 bine yaklaşan sayılarla Mısır’da gerçekleşmektedir.

İkincisi ise Ezher Üniversitesi’dir. Fatımiler döneminde kurulmuş olsa da Ehli-Sünnet anlayışının bin yıldır savunuculuğunu yapan müstesna bir kurum olarak binlerce öğrenci ve akademisyen yetiştirerek Mısır’daki seçkinler başta olmak üzere toplumun her bölümü nezdinde prestij sahibidir. Lakin 2010 yılı sonunda başlayan Arap ülkelerindeki demokratik hareketlenmeler sürecinde Mısır bir iç savaşın eşiğinden döndü. Ülkenin Libya, Yemen ve Suriye üzere bir iç savaş ortamına girmemesi devleti temsil eden Mısır ordusu ve seçkinleri ve halkı temsil eden Ezher’in inisiyatif almasıyla sağlandı. Bugün gelinen noktada Mısır’ın klasik güçleri ordu ve ülke yönetimini elinde bulunduran askeri takım ile uzlaşma yoluyla ıslahatların devam etmesini arzulamaktadır.

DOĞU AKDENİZ KAYNAKLARINA SAHİP ÇIKMAK

Son 100 yıldır bölgenin mukadderatını olumsuz etkileyen tüm olaylarda global güçler yanında bölgedeki varlıklarını vekalet savaşlarıyla sürdüren güçlerin hissesi kadar bölge aktörlerinin de bu gerçeği hesaba katmadan birbirleriyle çekişmelerinin hissesi büyüktür. Bölgede istikrarın sağlanması noktasında denizden yahut karadan birbiriyle komşu olan ülkeler ortasında ekonomik bağlara odaklanmak ve Doğu Akdeniz’de bulunan güç kaynaklarının paylaşımını milletlerarası hukuk, adalet ve hakkaniyet kuralları ölçüsünde düzgün niyetle yapmak değer arz etmektedir.

Türkiye’nin ve öbür bölge ülkelerinin bu noktalarda hemfikir olduğu görülmektedir. Doğu Akdeniz’de ilgisi olmayan ülkelerin bedeli onlarca trilyon dolar olduğu düşünülen petrol ve doğalgaz üzere güç kaynaklarından hisse kapma yarışında olduğu apaçık ortadadır. Türkiye’nin elden ele dolaşan Sevilla haritasına karşı çıkması yalnızca kendi çıkarlarını değil tüm kıyıdaş ülkelerin de çıkarlarını muhafazaya yöneliktir. Türkiye ile Mısır Doğu Akdeniz’de en uzun kıyıya sahip iki ülke olarak deniz egemenlik alanlarını karşılıklı olarak çizme iradesini gösterdi. Erdoğan ve Sisi geçmişte farklı pozisyonda olsalar da ülkelerinin çıkarının birlik ve beraberlikte olduğunu gördüklerinden o pozu verdiler.

Büyük güçlerin Irak ve Suriye’ye reva gördüğü iç savaş ortamını barış ortamına dönüştürmek için Mısır ve Türkiye başka ülkelerden çok daha fazla çaba gösterme durumundadır. Zira Orta Doğu coğrafyasının en büyük iki ulusu Türkler ve Araplar’dır. Burada Mısır’ın 100 milyonu çok aşan nüfusuyla Arap dünyasının üçte birinden fazlasını tek başına temsil ettiği unutulmamalıdır. Türkiye de Türk Devletleri Teşkilatı ile Türk dünyasını Çin Seddi’nden Macaristan’a kadar uzanan topraklardaki 300 milyonluk nüfusun çıkarlarını kollamak yanında Mısır, Sudan, Libya, Yemen, Katar, BAE, Suudi Arabistan, Tunus, Fas üzere ülkelerle kardeşlik ve dostluk bağlarını kuvvetlendirmek istiyor.

KADİM TARİH BAĞLARIYLA ÖRÜLEN KADER

Türkler ve Araplar bu coğrafya asırlar boyunca huzurla birlikte yaşamıştır. M.Ö. 1274’te yapılan Anadolu Hitit Devleti ve Mısır ortasındaki Kadeş Antlaşması dünyanın birinci barış ve dostluk antlaşması olarak kayıtlara geçmiştir. Sisi ile buluşan Erdoğan jeopolitik gerçekliklerin bir gereğini göstermiştir. Tarih boyunca Anadolu toprakları Asya ile Avrupa’yı bağlarken Mısır toprakları da Afrika ile Asya’yı birbirine bağlamıştır. Türkiye Karadeniz ve Akdeniz’i birbirine bağlarken Mısır Hint Okyanusu ve Kızıldeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayan stratejik bir noktada kurulan devletlerdir.

Doğu Akdeniz’de bölge barışı ve bölge ülkelerinin ekonomik ve siyasi çıkarları Mısır ve Türkiye’nin ilgilerinin olağanlaşmasını mecburî kılmaktadır. Bölgenin bilinen tarihi Anadolu ve Mısır coğrafyasının hakim güçleri ortasında dostluk ve barışın olmasıyla bölgede huzur ve refahın sağlandığını kaydetmektedir. Bölgenin iki kıymetli ülkesi şimdiki siyasetlerini sürdürürken bölgenin ekonomik kaynaklarını öbür güçlerin sömürmesine müsaade vermemeyi öncelemek üzere kıymetli bir siyasi irade ortaya koydu.

Ortak tarih, ortak din ve ortak kültür dinamikleri ortak ekonomik çıkarları rasyonel parametrelerle sağlamak noktasında gelecekteki dostluk ve kardeşlik münasebetlerinin yol haritasını da çizmektedir. Çağımızın hastalıklarından olan bağnazlık, ırkçılık ve Arap düşmanlığı bu türlü durumlarda sahnede kendini göstermektedir. Bu ön yargılar Türkiye’nin bölgesel gücüne ziyan verirken ABD, Rusya ve Çin üzere global aktörler Araplarla yeterli geçinmeye çalışıyor, rejimlerine direkt karışmıyor, güç alıyor, silah başta olmak üzere her türlü eserlerini satıyor, turizm ve eğitim alanında iş birliği yapıyor, direkt yabancı sermaye yatırımlarını kendi ülkelerine çekmek için yasal düzenlemeler yapıyor… Bu türlü bir milletlerarası ortamda Arap ve Mısır zıtlığında bulunmak ülke menfaatleri için isabetli bir tavır olmaz. Görüldüğü kadarıyla Türkiye, Doğu Akdeniz’de Mavi Vatan sonlarını belirlemek, bölgesel çıkarlarını sağlamak yanında Orta Doğu ve Afrika’da barış, istikrar ve kalkınma projelerine takviye vermek üzere birçok başlıkta Mısır’la münasebetlerini mümkün olan en yüksek noktaya çıkarmak emelindedir.

Türkiye, mısır, doğu akdeniz, SİYASET Haberleri

https://www.haber7.com/siyaset/haber/3282425-misirla-mavi-vatan-sinirlarini-belirlemek