Kirli bomba nedir? Kirli bomba ne kadar tehlikeli?

RUSYA’DAN KİRLİ BOMBA DİPLOMASİSİ

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, getiğimiz günlerde Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace ve Fransa Savunma Bakanı Sebastian Lecornu ile yaptığı telefon görüşmelerinde Ukrayna’nın “kirli bomba” kullanarak Rusya’ya karşı provokasyon düzenleme planı olduğunu öne sürerek, mevkidaşlarını bu husus hakkındaki telaşlarını lisana getirmişti.

Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenski, Rusya’nın Ukrayna’nın provokasyon için ‘kirli bomba’ kullanacağı tarafındaki argümanına sert reaksiyon göstererek, “Rusya şayet arayıp teze nazaran Ukrayna’nın hazırlıklar yaptığını söylüyorsa bunun manası Rusların aslında bunları hazırladığıdır” dedi.

İki ülke ortasında yaşanan tansiyon ise kirli bombanın ne olduğuna dair soruları gündeme getirdi.

KİRLİ BOMBA NASIL ÜRETİLİYOR?

Teknik olarak radyolojik dağıtma aygıtları olarak bilinen kirli bombalar, nispeten ilkel bir halde üretiliyor.  Nükleer bir aygıttan çok daha kolay yapılan kirli bombalar, radyoaktif gerecin yanına yerleştirilen dinamit üzere patlayıcıları kullanıyor ve bunlar daha sonra patlamanın gücüyle dışarı yanlışsız fırlatılıyor. Kili bomba imalinde kullanılan unsurlar, tıp ve endüstride kullanılan radyoaktif kaynaklardan yahut araştırma tesislerinden elde edilebiliyor.

ABD merkezli  kar hedefi gütmeyen Nükleer Tehdit Teşebbüsü’nün (Nuclear Threat Initiative) nükleer gereç güvenlik programı lider yardımcısı Scott Roecker, “Kirli bir bomba yapmak nitekim çok kolay. Bu epey ilkel bir cihaz” değerlendirmesinde bulundu.

KİRLİ BOMBA ATILDIĞI YERE NASIL BİR ZİYAN VERİYOR?

Uzmanlar, kirli bir bombanın verdiği  hasarın boyutunun birçok değişkene bağlı olduğunu söyledi. Buradaki en değerli faktörü ise patlamanın büyüklüğünü belirleyen, kullanılan l patlayıcıların ölçüsü ve çeşidi oluşturuyor. Salınan radyoaktif unsurların ölçüsü ve tipi, patlama anındaki hava şartları ( bilhassa rüzgar) üzere öteki etkenler de radyoaktif hususların kontamine edeceği alanın üzerinde tesirli oluyor. 

Diğer taraftan, birden fazla kirli bomba, vefata ve  önemli hastalıklara neden olacak kadar radyasyon yaymıyor. Lakin, düşük düzeylerde radyasyona maruz kalmak çoklukla rastgele bir belirtiye neden olmadığından Beşerler radyasyona maruz kalıp kalmadıklarını bilemiyor. Bu ise insanlarda uzun devirli sıhhat problemlerini beraberinde getiriyor. 

KİRLİ BOMBA NE KADAR TEHLİKELİ?

Kirli bombanın esas tehlikesini, atıldığı bölgedeki insanlarda neden olduğu ruhsal sıkıntılar oluşturuyor. Bu nedenle bu tıp aygıtlara ekseriyetle “kitlesel yıkım silahları” deniyor.

Roecker, kirli bombaların savaş alanında kullanılmadığını ve kentsel alanlarda daha açık bir formda konuşlandırıldığını belirterek, “Kirli bombalar daha çok ruhsal bir silah. İnsanları korkutmak için kullanılırlar” dedi.

öte yandan, Roecker’ın bildirdiğine nazaran, kirli bombanın patlamasından kaynaklanan radyoaktif toz ve dumanı patlamanın yakınında solunması hayli büyük bir tehlike oluşturuyor.

Radyasyona maruz kalmadaki kilit faktörleri ise, bunun ne çeşit radyasyon olduğu, kişinin ne kadar mühletle radyasyona  maruz kaldığı ve radyasyonun deri yoluyla mı, solunarak mı alındığı oluşturuyor. Ayrıyeten, radyoaktif husus ile kontamine olan meskenlerin yahut işletmelerin yıllarca kapalı kalması gerekebilir ve kamu hizmetleri sekteye uğrayabilir.

KİRLİ BOMBA DAHA EVVEL KULLANILDI MI?

Şimdiye kadar dünyanın hiçbir yerinde, kirli bomba başarılı bir biçimde kullanılmadı. 1996 yılında Çeçen isyancılar Rusya’nın başkenti Moskova’daki İzmailovo Parkı’na dinamit ve sezyum-137 içeren bir bomba yerleştirdi. Rus gübenlik grupları ise, bombayı etkisiz hale getirdi. Farklı bir olayda ise, 2002 yılında, El Esas ile ilişkileri olan Jose Padilla isimli bir Amerikan vatandaşı  kirli bomba saldırısı planlama şüphesiyle  tutuklanarak, 21 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.