Hashtagler İnternet ve İnsanlık Tarihini Nasıl Değiştirdi?

Bugün rastgele bir toplumsal medya platformuna girdiğinizde karşınıza #IranProtests ve #MahsaAmini hastagleri çıkacaktır. İran’da 22 yaşında genç bir bayan olan Masha Amini ‘kıyafet kurallarına uygun olmayan bir şekilde’ sokakta saçı göründüğü için ‘ahlak polisleri’ tarafından gözaltına alındı ve şiddete uğradı.

Masha Amini’nin günlerce komada kalıp akabinde hayatını kaybetmesiyle gündem olan bu hashtagler, bir anda internette her yerde tıpkı ismi ve kıssasını duymamızı sağladı. Üstelik bizim bu ismi ve kıssayı duymamızın yanında, birebir hashtagler İran’da binlerce insanı tıpkı paydada buluşturarak bir toplumsal hareket başlattı, dünyanın farklı yerlerinde mevzuyu gündeme getirmek için bu hashtaglerden yararlanıldı.

Peki bu nasıl gerçekleşti? Nasıl oldu da hashtag bir sözün başına geldiğinde onu dünyanın en büyük gündemi haline getirmeyi başardı? 

Hashtagi hashtag yapan, büyük bir yangındı

Muhtemelen pek çoğumuzun toplumsal medyayı kullanmaya başladığı andan itibaren hayatında hashtagler var. İnternet dünyasında ortaya çıkan sayısız sembolden biri olan ve yaygın bir biçimde kullanılan hashtag, yıllar içerisinde hem insanlık hem de internet tarihini değiştirerek öbür tüm sembollerden sıyrılmayı başardı.

Bu sembolün bir irtibat ve haberleşme kültürünün temsili olması, 2007’de yaşanan birkaç olayla gerçekleşti. Google ve Uber üzere şirketlerde vazife alan, internet kültürünün ve bölümünün içinden bir isim olan Chris Messina, 2007 yılının Ağustos ayında bir blog yayınlayarak Twitter’da ilgili bahislere kolay ulaşmak için hashtag kullanmayı öneriyor. Sebebini ise Twitter’da alakasız mevzuların çok sık karşılarına çıkmasının arkadaş ortamında (yazılım ve bilgisayar mühendislerinden, geliştiricilerden oluşan) çokça konuşulması olduğunu söylüyor.

Messina’nın bu sorunu çözmek için şimdilerde hashtag dediğimiz # sembolünü seçmesinin nedeni ise IRC (Internet Relay Chat) isimli anlık iletileşme sistemi. 1988 yılında geliştirilen ve uzun yıllar internet üzerinden ‘chat’ için kullanılan bu sistemde husus başlıklarını ayırmak için ‘#’ kullanılıyor. Yazılım lisanında tanınan olan bu simgenin işleri hayli kolaylaştırdığını fark eden Messina, benzer bir kullanımın Twitter’da da olması gerektiğini düşünüyor ve blog yazısını yayınlıyor.

Messina bu fikri blog yazısında paylaşmasından sonra bir de Twitter’ın kurucularından biri olan Biz Stone’a sunuyor. Stone ise o konuşmada bu kullanımı sisteme dahil edilecek bir özellik olarak düşünmediğini ve Messina’ya ‘ne duruyorsunuz, kullanın madem’ dediğini anlatıyor…

Ardından Messina ve arkadaşları, farklı hususlarda konuşmak için Twitter’da hashtag kullanmaya başlıyorlar. Hashtag ismi ise, yazılım dünyasında # işaretinin hash olarak isimlendirilmesinden geliyor. Böylelikle hashtag tabiri oluşmuş oluyor.

Birkaç ay boyunca kullanılarak yavaş yavaş Twitter’da yayılmaya başlayan hashtaglerin birinci sefer yaygın bir olay için kullanılması ise Ekim 2007’de gerçekleşiyor. San Diego’da yaşanan ve 300 binden fazla insanın tahliye edilmesiyle sonuçlanan büyük bir yangında, Twitter’da kullanıcılar #SanDiegoFire hashtaginde haberleşmeye başlıyor. Böylelikle hashtagler birinci sefer toplumsal bir olayda haberleşme ve bilgi paylaşımı için kullanılıyor.

İki yıl boyunca giderek genişleyen kitlelerce kullanılan hashtagler, 2009 yılında resmen Twitter’ın sistemine dahil ediliyor. Twitter takımı, hashtagler için özel bir arama aracı geliştirerek kullanımı kolaylaştırıyor ve akabinde da vakit içerisinde hashtagler, Twitter’da gündem belirleme aracı haline geliyor.

2010, hashtaglerin toplumsal hareketlerde ne kadar tesirli olabileceğini tüm dünyanın gördüğü yıldı

Tüm bu gelişmelerin akabinde birinci olarak 2010 yılında bir yanda ‘Arap Baharı’ olarak anılan ve fitili toplumsal medyada ateşlenen toplumsal hareketlerin başlaması, bir yandan da Avrupa’da yaşanan ekonomik buhran sonrası ‘kemer sıkma siyaseti karşıtı’ ayaklanmaların toplumsal medyada güçlenmesi, hashtaglerin toplumsal olaylarda ne kadar tesirli olabileceğini gösterdi. 

Arap Baharı da Avrupa’daki kemer sıkma siyaseti aykırısı hareket de takip eden birkaç yıl boyunca devam etti ve her iki harekette de en değerli rol toplumsal medyanındı. Zira toplum toplumsal medyayı sansürsüz ve hızlı bir bağlantı ve haberleşme aracı olarak sahiplenmişti. Devam eden yıllarda ülkemizde meydana gelen ‘Gezi Olayları’nda da Twitter ve hashtagler gündemin en kıymetli oyuncusu ve en büyük tartışma hususu pozisyonundaydı.

Tüm bu hareketler yıllar içerisinde tüm dünyayı etkileyen olaylardan daha dar kapsamlı toplumsal olaylara kadar, hashtaglerin bir ‘adalet arama ya da ses duyurma aracı’ olarak kullanılmasının önünü açtı. 

Yıllar içinde pek birçoklarını hâlâ hatırlayacağınız sayısız hashtag, dünya gündemini ele geçirip büyük tesir yarattı. 

#BlackLivesMatter

2012 yılında Amerika’da Trayvon Martin isimli 17 yaşındaki siyahi genç, silahsız olmasına karşın bir sokakta ortada hiçbir neden yokken vurularak öldürüldü. Onu öldüren kişi olan George Zimmerman ise birkaç saat sorgulandıktan sonra hür bırakıldı. Bu olay toplumsal medyanın en büyük aktivizm hashtaglerinden biri olan #BlackLivesMatter’ın ortaya çıkmasıyla sonuçlandı. Hashtag tüm dünyada yayıldı ve günümüzde siyahilerin ömür haklarının savunulmasında simge haline gelmiş durumda. Tıpkı hashtag, 2020 yılında yeniden bir siyahi Amerikalı olan George Floyd’un bir polis memurunca canice öldürülmesi sonrası yükselişe geçti ve tüm dünyada büyük bir harekete dönüştü. Amerika’da ve Avrupa’da pek çok ülkede, #BlackLivesMatter protestoları düzenlendi. Mevzunun hashtaglerle gündemde tutulması ve düzenlenen protestolar, katil polisin cezalandırılması sürecinde tesirli oldu.

#ALSIceBucketChallenge

Hashtagler yalnızca toplumun reaksiyon gösterdiği ya da ses çıkarmak istediği olaylar için kullanılmıyor. Bunun en büyük ve birinci örneklerinden biri ise çabucak herkesin hatırlayacağı #ALSIceBucketChallenge. Bu hashtag ile toplumsal medyada kullanıcılar başlarından aşağı buzlu kovalarla su boşaltmışlardı. Hashtagin ve akımın sebebi ise ALS hastalığı için farkındalık yaratmak ve bağış toplamaktı. Bu kampanya o kadar başarılı oldu ki The ALS Association hashtag kampanyasının faal olduğu periyotta 700 binden fazla bağışçı kazandı ve yaklaşık bir ayda 48 milyon dolardan fazla bağış topladı.

#HeForShe, #MeToo, #İstanbulSözleşmesiYaşatır

Hashtaglerin toplumsal farkındalık ve kitlesel bir hareket olarak en sık karşımıza çıktığı mevzulardan biri de kadın hakları. Hem ülkemizde hem dünyada bu hususta pek çok hareket başlatıldı ve her biri hayli tesirli oldu. 

Kadınların eşitlik uğraşına erkekleri de davet eden bir hareket olan ve Emma Watson’ın başlattığı #HeForShe hareketi uzun müddet konuşularak güçlü bir farkındalık yarattı. Bayanların iş dünyasında uğradığı taciz ve şiddete dikkat çekerek bu bahiste ihtilal niteliğinde bir hareket başlatan #MeToo, bilhassa Hollywood üzere dev dallarda bayan sorunlarına dikkat çekerek büyük tartışmalar yarattı.

Ülkemizde ise İstanbul Mukavelesi’nin feshedilmesi sonrası başlatılan siyah beyaz fotoğraf paylaşma ve #İstanbulSözleşmesiYaşatır hashtagi konunun gündemde kalmasına tesir etti ve devam eden dava süreçlerinde de tesirli oldu.

#PrayforJapan, #YouAintNoMuslim, #StopFundingHate

Hashtagler tıpkı vakitte dünya genelinde ‘farklı’ addedilen, ayrıştırılan ve hudutlarla birbirinden uzaklaştırılan toplumların birbirine yakınlaşmasını sağladı. Japonya’da meydana gelen büyük sarsıntı ve tsunami felaketi sonrası tüm dünya #PrayforJapan hashtagiyle Japonya’ya takviyelerini gösterdi. 

Özellikle Avrupa’da ve Amerika’da artışa geçen İslamofobi’nin kaynağı olarak gösterilen ‘terör saldırılarının’ tüm müslümanlarla ilişkilendirilmesinin önüne geçmek ve İslamofobi’nin makûs yanını dünyaya göstermek için kullanılan #YouAintNoMuslim üzere hashtagler, bu bahiste epeyce büyük tesir yarattı. İslamiyet’in terörle ve şiddetle ilişkilendirilerek Müslüman toplumlara ön yargı ile yaklaşılmasının önüne geçilmesi sağlandı. Günümüzde bu çeşit hashtaglerin tesiriyle bu bahisteki algı büyük oranda değişti. Müslüman görünürlüğü arttı.

Tüm dünyayı ilgilendiren büyük bir sorun olan ve nefret kabahatine dönüşen aksiyonlarla sonuçlanan göçmen aksisi telaffuzlara yönelik başlatılan #StopFundingHate hareketi, göçmenlere yönelik önyargının ve nefretin karşısında durarak bu mevzuda Avrupalı büyük yayın organlarının yayın siyasetlerinin bile değişmesine ön ayak oldu.

#HayvanHaklarıYasasıHemen

Ülkemizde hayvan hakları konusunda farkındalık yaratmak için toplumsal medya epeyce faal biçimde kullanıldı. Hayvan haklarının korunması için talep edilen yasanın #HayvanHaklarıYasasıHemen hashtagi ile gündeme taşınması ve uzunca mühlet gündemde tutulması bu bahiste görünürlük yarattı ve akabinde atılan kıymetli adımlarla bu bahiste sonuncu maksada olmasa da kıymetli amaçlara ulaşılmış oldu.

Hashtaglerin hiç mi makus yanı yok?

Bu soru aslında bilhassa toplumsal hareketler yaratan hashtaglere karşı çıkan ve bunları ‘düzenlenmiş oyunlar’ olarak yansıtmaya çalışanların sorduğu bir soru. Lakin hepimizin sorması gerekiyor.

Hashtag aktivizmi olarak literatüre geçen bir ismi bile olan bu durumun olağan ki negatif tarafları de var. Hem sosyolojik hem ruhsal açıdan tesirleri noktasında hala daha tartışmaların devam ettiği bu hususa değinirken, negatif tesirlerinden de bahsetmek gerekir.

İlk sırada gelen durum hashtag aktivizminin birçok vakit bireyleri ‘paylaştım, bitti’ cinsinden bir eylemsizliğe iterek pek çok mevzuyu süratlice yanıp sönen bir gündem haline getirmesi. Toplumsal medyanın kanıtlanmış gücü hepimizin psikolojisinde o denli yeterli yer edindi ki, birden fazla vakit bir haksızlık ya da fikirlerimize ters bir durum yaşandığında bu bahiste paylaşım yapmak vicdanımızı rahatlatmaya ve üzerimize düşeni yaptığımıza inanmaya yetiyor. Bu da beraberinde çok konuşulmuş ancak çözülememiş toplumsal problemler getiriyor.

İkinci ve en kıymetli noktalardan biri de, süratlice haber yayma gücü olan hashtaglerin düzmece bilgilerin yayılmasındaki tesiri. İnternet kullanıcılarının büyük çoğunluğu gördüğü bir bilginin doğruluğunu teyit etmeye gerek görmeden paylaşma güdüsüne sahip. Bu da geçersiz bir gündemin ya da haberin tek bir hashtagle anında yayılabilmesi manasına geliyor. Günümüzde bu hususta bilinçlendirme çalışmaları devam etse de yeniden de durumun büyük bir sorun olduğu gerçeği değişmiyor.

Son olarak her iki hususa de bağlı olarak, ‘troll ordusu’ diye sık sık andığımız; birçok vakit gerçek bir kişi ile kontağı bile olmayan bot hesapların yarattığı sahte gündemler ve maksat gösteren hashtagler, ne yazık ki bu hususta atılan pek çok adıma karşın çözülememiş bir sorun. 

Her şeye karşın hashtagler, sesini duyurmak isteyenler için hâlâ büyük bir güç.

Tıpkı günlerdir toplumsal medyada konuşulan ve konuşulmaya devam edecek olan #IranProtests ve #MahsaAmini hastaglerinde olduğu gibi. Genç bir bayanın ismi ve acı dolu öyküsü bu sayede duyuluyor. Yaşanan zulüm görünür oluyor. 

İran’da ‘yaşam hakları’ için uğraş eden tüm bayanların ve erkeklerin dünyanın geri kalanından gördüğü dayanak, bize birebir vakitte doğru an geldiğinde öteki tüm sonları ortadan kaldırıp nasıl birlikte ses çıkarabileceğimizi gösteriyor. 

https://www.webtekno.com/hashtag-hikayesi-insanlik-tarihini-nasil-degistirdi-h128117.html