Dünyada 2022 böyle geçti

3 OCAK

ABD’li teknoloji devi Apple, “borsada 3 trilyon dolar değerlemeyi aşan birinci şirket” oldu.

11 OCAK

ABD’nin Maryland eyaletindeki bir hastanede, ölmek üzere olan 57 yaşındaki David Bennett’e son deva olarak domuz kalbi nakledildi. Bennett, 9 Mart’ta hayatını kaybetti.

13 OCAK

ABD’de yapılan araştırmaya nazaran, son 7 yıl, 1850’lerden bu yana dünyadaki en sıcak yıllar olarak kayıtlara geçti.

Batı Avustralya eyaletinin Pilbara bölgesindeki Onslow kasabasında 50,7 dereceyle son 62 yılın en yüksek hava sıcaklığı kaydedildi.

24 OCAK

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) 25 Aralık 2021’de fırlattığı James Webb Uzay Teleskobu yörüngesine yerleşti.

27 OCAK

ABD’de birinci kere bir robot, insan yardımı olmadan ameliyat gerçekleştirdi.

1 ŞUBAT

Azerbaycan Ulusal Meclisi, Türkiye ile Azerbaycan bağlantılarını resmen müttefiklik seviyesine çıkaran Şuşa Beyannamesi’ni kabul etti.

8 ŞUBAT

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) iş adamı Halil Falyalı uğradığı silahlı akın sonucu hayatını kaybetti.

16 ŞUBAT

Brezilya’nın Rio de Janeiro eyaletinde şiddetli yağışların yol açtığı seller sonucu 232 kişi hayatını kaybetti.

21 ŞUBAT

Rusya Devlet Lideri Putin, Ukrayna’nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçıların kelamda idarelerinin tanınmasına dair kararnameyi imzaladı.

Başta NATO olmak üzere, İrlanda, Almanya, Türkiye, Gürcistan, İtalya, İngiltere, ABD, Japonya, Avustralya, Güney Kore, Hollanda, Yunanistan, Balkan ülkeleri, İsveç, Macaristan, Moldova, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri bu karara reaksiyon gösterdi. Çok sayıda ülke Rusya hakkında yaptırım kararı aldı.

24 ŞUBAT

Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in, Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon başlattıklarını duyurdu.

25 ŞUBAT

Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski, ülke çapında genel seferberlik ilan edilen kararnameyi imzaladı.

14 MART

Covid-19 aşısını geliştiren Türk kökenli bilim insanları Prof. Dr. Hasret Türeci ve Prof. Dr. Uğur Şahin ile Macar asıllı bilim insanı Prof. Dr. Katalin Kariko, Almanya’da tıp dünyasının en kıymetli ödüllerinden kabul edilen “Paul-Ehrlich ve Ludwig Darmstaedter 2022 ödülünü” aldı.

21 MART

Çin’de China Eastern Havayolları’na ilişkin, 132 kişi taşıyan Boeing 737 yolcu uçağı Guangşi eyaletinde dağlık bölgede düştü. Kazadan kurtulan olmadı.

22 MART

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, ülkelerine yönelik “varoluşsal bir tehdit” görmeleri durumunda Rusya Devlet Lideri Putin’in nükleer silahlara başvurabileceğini söyledi.

Kremlin’den gelen bu açıklamanın akabinde Rusya ve ABD blokları ortasında nükleer savaş riski Soğuk Savaş yıllarından bu yana en yüksek düzeye geldi. 

1 NİSAN

Papa Franciscus, Kanada’da yerli çocukların, geçmişte Katolik Kilisesi’ne bağlı yatılı okullarda fizikî ve cinsel istismara maruz kalmasından dolayı özür ve af diledi.

4 NİSAN

Amerikalı elektrikli araba üreticisi Tesla’nın Üst Yöneticisi (CEO) Elon Musk, toplumsal medya devi Twitter’da yüzde 9,2’lik “pasif hisse” satın aldı.

Bu alımla başlayan süreç aylar sonra Musk’ın 44 milyar dolar karşılığında platformun tamamını satın almasıyla sonuçlandı.

10 NİSAN

Fransa’da düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçiminde 12 adaydan hiçbiri birinci çeşitte gerekli yüzde 50 salt çoğunluğu elde edemedi.

İlk tipten birinci çıkan Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve ikinci olan çok sağcı Marine Le Pen 24 Nisan’da düzenlenen ikinci tıpta yarıştı. Cumhurbaşkanı Macron oyların yüzde 58,54’ünü alarak tekrar cumhurbaşkanı olurken Le Pen ise yüzde 41,46 oy aldı.

12 NİSAN

Dünya genelinde Kovid-19 olaylarının sayısı 500 milyonu aştı.

14 NİSAN

Danimarkalı çok sağcı Sıkı Taraf Partisi (Stram Kurs) başkanı Rasmus Paludan, İsveç’in Linköping kentinde polis muhafazası altında Kur’an-ı Kerim yaktı.

Paludan, İsveç’in çeşitli kentlerinde ve Danimarka’da polis muhafazasında Kur’an-ı Kerim’i yakmayı daha sondaki aylarda da sürdürdü. İsveç’te Paludan’ın durdurulmasını isteyen göstericiler yollarda lastikleri ateşe verdi, çıkan olaylarda 104 polis ve 14 gösterici yaralandı, 20 polis aracı yakıldı.

19 NİSAN

İngiltere’de bir ceza mahkemesi, WikiLeaks’in kurucusu Julian Assange’ın ABD’ye iade edilmesine karar verdi.

8 MAYIS

Finlandiya ve İsveç, NATO’ya üye olabilmek için resmi müracaat mektuplarını NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’e teslim etti.

Uzun yıllardır NATO üyeliğine karşı çıkan iki ülke Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasının akabinde bu adımı attı.

19 MAYIS

Tarihinin en ağır ekonomik kriziyle uğraş eden Sri Lanka, birinci defa vadesi gelen borcunu ödeyemeyerek temerrüde düştü.

Ülkede süren kitlesel protestolar nedeniyle Sri Lanka hükümeti günler sonra istifa etti. Sri Lanka batarak IMF’nin kapısını çaldı. 

31 MAYIS

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Rusya’dan ithal edilen petrol ölçüsünü yıl sonuna kadar yaklaşık yüzde 90 azaltma konusunda uzlaştı.

1 HAZİRAN

Birleşmiş Milletler, Türkiye’nin talebinin akabinde yabancı lisanlarda “Turkey” olarak kullanılan ülke ismini “Türkiye” olarak değiştirdi.

22 HAZİRAN

Afganistan’ın Paktika vilayetinde meydana gelen 5,9 büyüklüğündeki sarsıntıda 1150 kişi hayatını yitirdi.

24 HAZİRAN

ABD Yüksek Mahkemesi, ülke genelinde kürtaj hakkını anayasal olarak garanti altına alan 1973 tarihli “Roe-Wade kararını” iptal etti.

Kürtaj savunucularına bir darbe niteliği taşıyan bu kararla ABD’nin birçok eyaletinde kürtaj yasağının önü açılmış oldu.

28 HAZİRAN

Türkiye, İsveç ve Finlandiya ortasında, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelik süreçleri hakkında üç ülkenin başkanlarının huzurunda üçlü memorandum imzalandı.

7 TEMMUZ

İngiltere Başbakanı Boris Johnson, iktidardaki Muhafazakar Parti liderliğinden istifa etti.

8 TEMMUZ

Japonya’nın Nara kentinde katıldığı aktiflikte silahla vurularak ağır yaralanan eski Japonya Başbakanı Abe Şinzo, hayatını yitirdi.

12 TEMMUZ

Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), Covid-19 salgınının “küresel acil durum” formunda nitelendirilmeye devam edilmesi tarafında karar aldı.

15 TEMMUZ

ABD Temsilciler Meclisi, savunma bütçesini de içeren Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa (NDAA) tasarısına Türkiye’ye F-16 satışını kaideye bağlayan eklemeyi kabul etti.

19 TEMMUZ

İngiltere’de hava sıcaklığı öğlen saatlerinde 40 dereceyi aşarak ülke tarihinin en yüksek düzeyine ulaştı.

Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a, Karadeniz üzerinden tahıl ihracatı ve besin sıkıntıları konusunda arabuluculuk eforlarından ötürü teşekkür etti. Tahıl koridoru 22 Temmuz’dan itibaren resmen açıldı.

21 TEMMUZ

İtalya Başbakanı Mario Draghi, istifasını sundu.

23 TEMMUZ

DSÖ (Dünya Sıhhat Örgütü), maymun çiçeği salgınını Milletlerarası Halk Sıhhati Acil Durumu ilan etti.

29 TEMMUZ

İspanya’da maymun çiçeği virüsü nedeniyle birinci kere bir kişinin hayatını kaybetmesiyle Avrupa’da birinci mevt kayıtlara geçti.

2 AĞUSTOS

ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi ve beraberindeki Kongre heyetini taşıyan uçak, Tayvan’a ulaştı.

Ziyaret 25 yıl sonra ABD’den Çin’e yapılan en üst seviye ziyaret manasına geliyordu. Çin Dışişleri Bakanlığı “Bu davranış, ateşle oynamak üzere son derece tehlikeli. Ateşle oynayan kendini yakar.” tabirini kullanarak ziyarete reaksiyon gösterdi. Ada’yı topraklarının kesimi olarak gören Çin, ziyaretin akabinde Ada etrafında gerçek silah ve mühimmatın kullanıldığı askeri tatbikatlar düzenledi.

4 AĞUSTOS

29 Haziran 2022, dünyada şu ana dek yaşanan en kısa gün olarak kayıtlara geçti.

17 AĞUSTOS

Türkiye ve İsrail karşılıklı olarak büyükelçi atama kararı aldı.

22 AĞUSTOS

Gökbilimciler tarafından yürütülen bir çalışmada, bu vakte kadar gözlemlenen en büyük kara delik jeti keşfedildi.

23 AĞUSTOS

Avrupa Birliği (AB) Komitesinin Ortak Araştırma Merkezi uzmanları, Avrupa’nın son 500 yılın en kurak periyodunu geçirdiğini bildirdi.

30 AĞUSTOS

Eski Sovyetler Birliği’nin son devlet lideri Mihail Gorbaçov hayatını kaybetti.

Aynı gün ünlü devrimci önder Ernesto Che Guevara’nın oğlu Camilo Guevara (60) Venezuela’da hayatını kaybetti.

8 EYLÜL

İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth, 96 yaşında vefat etti. Elizabeth’in vefatının akabinde 73 yaşındaki oğlu Charles tahta geçerek İngiltere Hükümdarı oldu.

16 EYLÜL

İran’ın başşehri Tahran’da 13 Eylül’de “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından “başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesiyle” gözaltına alındıktan sonra kötüleşerek hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin 16 Eylül’de hayatını yitirmesi, ülke idaresine karşı protestolara yol açtı.

27 EYLÜL

Ukrayna’daki Rusya yanlısı ayrılıkçıların denetimindeki kelamda Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetleri ile Rus ordusunun ele geçirdiği Herson ve Zaporijya bölgelerinde düzenlenen referandumlarda “Rusya’ya bağlanma” kararı çıktı.

Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, bu bölgelerin Rusya’ya bağlanmasına yönelik mutabakatları 30 Eylül’de imzaladı. Lakin Avrupa Birliği ve NATO, referandumu tanımadığını açıkladı.

1 EKİM

Endonezya’da bir futbol karşılaşması sırasında polisin arbedeyi durdurmak için göz yaşartıcı gaz kullanmasının akabinde meydana gelen izdihamda, 133 kişi hayatını kaybetti.

3 EKİM

2022 Nobel Tıp Mükafatı, insan evrimine ait çalışmalara imza atan 67 yaşındaki İsveçli bilim insanı Svante Paabo’ya verildi.

4 EKİM

2022 Nobel Fizik Ödülü’nü kuantum mekanikleri konusundaki çalışmalarından dolayı Fransız fizikçi Alain Aspect, Amerikalı teorik ve deneysel fizikçi John F. Clauser ile Avusturyalı kuantum fizikçisi Anton Zeilinger kazandı.

5 EKİM

2022 Nobel Kimya Ödülü’nü Amerikalı Carolyn R. Bertozzi ile Danimarkalı kimyagerler Morten Meldal ve K. Barry Sharpless kazandı.

6 EKİM

2022 Nobel Edebiyat Ödülü’nü, Fransız müellif Annie Ernaux kazandı.

7 EKİM

2022 Nobel Barış Ödülü’nü, Belarus’tan insan hakları savunucusu Ales Bialiatski ile Rusya ve Ukrayna’dan insan hakları örgütleri Memorial ve Center for Civil Liberties elde etti.

10 EKİM

2022 Nobel İktisat Ödülü’nü “bankalar ve finansal krizler konusundaki araştırmalarından” dolayı Amerikalı ekonomistler Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond ve Philip H. Dybvig kazandı.

20 EKİM

NASA’nın fırlattığı James Webb Uzay Teleskobu, Hubble Uzay Teleskobu tarafından kaydedilen ve “Pillars of Creation” (Yaratılış Sütunları) olarak bilinen toz bulutunu görüntüledi.

24 EKİM

İngiltere’de iktidardaki Muhafazakar Parti liderlik yarışını kazanan Rishi Sunak, ülkenin yeni başbakanı oldu.

Sunak, 20 Ekim’de parti liderliğinden istifa eden Liz Truss’ın yerini almak için gayret verdi. Sunak, 1960’larda Doğu Afrika’dan İngiltere’ye göç eden Hint asıllı bir ailenin üç çocuğunun en büyüğü olarak 1980’de Southampton’da doğdu. Truss 53 günlük iktidarla ülkede en kısa mühlet idarede kalan önder oldu.

28 EKİM

ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin eşi 82 yaşındaki Paul Pelosi, San Francisco’daki konutunda atağa uğradı. David Depape (42) isimli şahıs Paul Pelosi’yi başına çekiçle vurarak ağır yaraladı.

29 EKİM

Güney Kore’nin başşehri Seul’de düzenlenen Cadılar Bayramı etkinliklerinde meydana gelen izdihamda 156 kişi öldü.

İzdiham, Seul’ün cümbüş merkezlerinden Itaewon bölgesinde yaşandı. Dar bir sokakta üst üste yığılan ve yol kenarında sıhhat vazifelileri tarafından kalp masajı yapılarak hayata döndürülmeye çalışılan insanların manzaraları dünya gündemine oturdu. Hayatını kaybedenlerin bir kısmına ani kalp durması teşhisi konuldu.

1 KASIM

Tesla ve SpaceX’in Üst Yöneticisi Elon Musk, satın aldığı Twitter’ın idare konseyini feshederek kendisini “tek yönetici” ilan etti.

14 KASIM

ABD Lideri Joe Biden ve Çin Devlet Lideri Şi Cinping, G20 Tepesi için gittikleri Endonezya’nın Bali Adası’nda, yüz yüze görüştü.

Görüşme, Biden’ın Ocak 2021’de misyona başlamasından bu yana iki önderin birinci yüz yüze buluşması oldu.

15 KASIM

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), dünya nüfusunun 15 Kasım prestijiyle 8 milyar bireye ulaştığını bildirdi.

UNFPA’nın yayımladığı rapora nazaran, dünyanın 2030’da 8,5 milyar, 2050’de 9,7 milyar, 2100’de 10,4 milyar nüfusa ulaşacağı iddia ediliyor.

29 KASIM

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) 16 Kasım’da Ay’a dönüş projesi kapsamında fırlattığı Orion kapsülü “en uzak mesafe” rekorunu kırdı.

Kapsülün yaklaşık 430 bin kilometre katettiği ve bunun, “insanları taşımak için tasarlanmış bir uzay aracının gidebildiği en uzak uzaklık rekoru” olduğu belirtildi.

7 ARALIK

ABD’nin 2023 savunma bütçesini de içeren Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa (NDAA) tasarısının son halinden Temsilciler Meclisince Türkiye’nin F-16 alımını sonlandırmak üzere konulan unsurlar çıkarıldı.

ABD Kongresinin iki kanadından senatör ve temsilcilerin yer aldığı konferans komitesi, 857 milyar dolarlık savunma bütçesini de içeren NDAA tasarısına son halini verdi.

7 ARALIK

Almanya’da darbe planlayan kümeye düzenlenen operasyonda gözaltına alınan 25 bireyden 8’i tutuklandı.

Birçok eyalette düzenlenen baskınlarda “terör örgütü üyesi yahut destekçisi olma” suçlamasıyla gözaltı kararı verildi. Yakalananlar ortasında eski askerler de yer aldı.

7 ARALIK

Peru’da Cumhurbaşkanı Pedro Castillo, hükümeti devirmeye çalışmakla suçladığı Kongreyi feshetme kararının akabinde gözaltına alındı.

Pedro Castillo’nun, Kongre tarafından “kalıcı ahlaki yetersizlik” suçlamasıyla vazifesinden alınmasının akabinde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Dina Boluarte, ülke tarihinin birinci bayan cumhurbaşkanı olarak misyona başladı. Ülkede hükümet zıddı şovlar yapıldı.