Bazı Aşıları Bir Kez Olurken Bazılarını Neden Her Yıl Oluruz

Dünya Sıhhat Örgütü’nün paylaştığı datalara nazaran; çocukken olduğumuz kızamık, suçiçeği ve kabakulak üzere aşılar sayesinde artık bu hastalıklar neredeyse hiç görülmüyor. Bu aşılar sayesinde her yıl 2-3 milyon hayatın kurtarıldığı iddia ediliyor.

Teknolojiyle birlikte tedavi usulleri, aşılar üzere sağlık alanında birçok şey gelişiyor. Ancak kimi aşıları her yıl ya da aşikâr aralıklarla yine olmak zorundayız. Bunun nedenlerini sizler için derledik.

Bunu anlayabilmemiz için öncelikle bedenimizin bağışıklık sisteminin nasıl çalıştığını öğrenmeliyiz.

Bağışıklık sistemimiz, bedenimizi ziyanlı bakteri ve virüslerden korumak için birlikte çalışan farklı tıpta koruyucu sistemlerden oluşur. Bu sistemler doğuştan gelen ve sonradan kazanılan bağışıklık olarak ikiye ayrılır.

Doğuştan gelen bağışıklık, ismi üstünde doğuştan sahip olduğumuz bağışıklıktır. Deri üzere dış ve hücreler üzere iç savunma bölgelerinden oluşur. Doğuştan gelen bağışıklık sistemimizi acil bir durumda ilk müdahale eden ekip olarak düşünebiliriz.

Sonradan kazanılan bağışıklık ise doğuştan sahip olmadığımız ve hayatımız boyunca geliştirmemiz gereken bağışıklıktır. Bu sistem, faal ve pasif olarak ikiye ayrılır. Aşıları ilgilendiren sistem etkin bağışıklık olduğu için pasif bağışıklığa değinmeyeceğiz.

Aktif bağışıklık, bir hastalığa maruz kaldıktan sonra vücudumuzun verdiği bağışıklık yansısıdır. Bedenimiz virüslerle savaşmak için spesifik antikorlar geliştirdiği için bu yansılar doğal olarak meydana gelir ya da aşılar yoluyla yapay olarak da oluşturulabilir.

Doğal etkin bağışıklığımız bizi nasıl korur?

Bağışıklığımızla ilgili değişik olan şey, birinci akına uğradığı andan sonra asla unutmamasıdır. Yeni bir virüsle birinci karşılaştığında, bedenin davetsiz konuğu tanıması ve antijene has antikorlar üretmesi vakit alır. Bu süreç ciddi hastalıklara neden olabilir.

Ancak bağışıklık sistemi muhakkak bir patojenle tecrübe kazandıktan sonra, bedeni bir sonraki istilaya hazır tutan hafıza koruyucu hücreler yaratır. Bu hafıza hücreleri, tıpkı virüsle tekrar müsabakası durumunda çok daha süratli ve güçlü bir biçimde bağışıklık reaksiyonu başlatır. Böylelikle hastalıktan uzun vadeli korunma talihi artar.

Peki, aşılar bizi hastalıklara karşı nasıl korur?

Aşılar, üstte bahsettiğimiz üzere hafızayı yine oluşturarak çalışır. Birçok aşı bunu farklı hallerde gerçekleştirir. Lakin en temel halde birçok aşı bunu virüsü etkisiz hale getirerek ya da zayıflatarak oluşturur. Gerçek virüsle karşılaşıldığında muhafaza sağlaması için tıpkı savaşa girmeden evvel silahları hazırlar üzere antikorları ortaya çıkaracak antijen üretir.

Yakın vakitte olduğumuz Covid-19 için kullanılan mRNA aşıları hiç virüs içermiyor. Ancak vücutta gerçek bir enfeksiyona hazırlık olarak bir antikor reaksiyonu oluşturmak için birebir temel gayeyle çalışıyor.

Gelelim asıl mevzumuza. Neden kimi aşıları her yıl olmamız gerekirken başkalarını bir kez olmamız yetiyor?

Bir aşının koruyuculuğunun ne kadar süreceği çeşitli faktörlere bağlıdır. Birinci olarak, antikorlar yani savunma sistemleri sonsuza kadar çalışmaz ve bozulma suratları kıymetlidir. Kızamık üzere hastalıklarda bu oran nispeten yavaştır. Yani antikorlar ve aşı kaynaklı bağışıklık uzun yıllar boyunca güçlü kalır.

Tetanos, grip üzere kimi aşılarda ise antikorlar daha süratli parçalanır. Zayıflayan antikorların onarılması ve daha büyük bir bağışıklık reaksiyonu için güçlendirici aşıların her sene ya da aşikâr aralıklarla yapılması gerekir.

Aşının koruyuculuğunu etkileyen öteki faktör ise virüslerin daima mutasyona uğramasıdır.

Bir virüs “kararlıysa” çoğalması yani mutasyona uğraması o kadar yavaştır. Bu da bizlere büyük bir avantaj sağlar. Kızamık, çoğalması pek mümkün olmayan kararlı bir virüstür. Bu yüzden her yıl aşısını olmamıza gerek kalmaz. Bu şekil virüsler aşılama yoluyla neredeyse yok edilirler.

Grip, Covid-19, tetanos gibileri ise hızla çoğalabilen ve çokça mutasyona uğrayan virüslerdendir. Örneğin her yıl birden fazla yeni grip çeşidi ortaya çıkıyor, bu yüzden de her yıl grip aşısı yaptırmamız gerekiyor.

Tedavisi olan hastalıklara yakalanmamak ya da yine hasta olmamak için aşılanmanızı tavsiye ederiz.

• Kaynaklar: Harvard Health Publishing, HealthMatch, CedarsSinai

https://www.webtekno.com/bazi-asilari-bir-kez-bazilarini-her-yil-olma-nedenleri-h130777.html