Afganistan: ABD’nin çekilme süreci ve Taliban’ın dönüşü

– Afganistan : ABD’nin çekilme süreci ve Taliban’ın dönüşü

KABİL – ABD’nin ülkedeki 20 yıllık varlığının sona ermesinin akabinde Taliban’ın iktidara geldiği Afganistan‘da idare değişikliğinin yıl dönümüne iki gün kaldı. Siyasi analist Hai Gul Sulaimankhil, “Taliban’ın iktidara gelmesinin yeterli tarafları de var eksik tarafları da. Taliban yozlaşmış değil ve güvenlik ülkenin her yerinde tam olarak sağlanmıştır” dedi.

ABD’nin geçtiğimiz yıl Afganistan‘dan çekilme sürecini başlatmasıyla tekrar iktidara gelmeyi hedefleyen Taliban, güneydeki Kandahar vilayetinden akına geçti. Taliban güçlerinin 10 günlük süreçte vilayet başkentlerini ele geçirerek 200’e yakın ilçede denetimi ele geçirdi. Taliban’ın 15 Ağustos’ta Kabil’e girmesiyle devrin Cumhurbaşkanı Eşref Gani, “Taliban’ın kazandığını” kabul ederek Abu Dabi’ye kaçtı. İdare değişikliğinden telaş duyan binlerce Afgan, ülkeden ayrılan son uçaklara binebilmek için Kabil Havaalanına akın etti. Havaalanında ABD Hava Kuvvetleri’ne ilişkin tahliye uçağının kanatlarına tutunan 3 kişi uçağın havalanmasının akabinde metrelerce yükseklikten yere çakılarak hayatını kaybederken, hafızlarda iz bırakan anlar yaşandı. ABD ile müttefikleri, vatandaşlarını ve evvelki hükümete yardım eden Afganları çabukla tahliye ederken, havaalanındaki kaos bir mühlet daha devam etti. 26 Ağustos’ta 13’ü ABD askeri olmak üzere 100’den fazla kişi, gerçekleştirilen intihar saldırısı sonucu hayatını kaybetti. Saldırıyı terör örgütü DEAŞ üstlendi. 4 gün sonra 30 Ağustos’ta son ABD kuvvetleri ve müttefikleri de ülkeyi terk etti. Bu süreçte Washington idaresi, ABD bankalarındaki 7 milyar dolarlık Afgan rezervini dondurdu. Taliban’ın iktidara gelmesiyle ülkeye memleketler arası yardımlar da durduruldu ya da değerli ölçüde azaltıldı.

Geçiş hükümeti kuruldu

1996-2001 yılları ortasında ülkeyi yöneten Taliban’ın, geçtiğimiz yıl tekrar denetimi ele geçirmesinin akabinde 7 Eylül 2021’de geçiş hükümeti kurulurken, yeni idare memleketler arası arenada şimdi “de facto (hukuki açıdan tanınmamış)” rejim olarak görülüyor. Taliban idaresi, sadece Afganistan‘ın komşu ülkeleri ve bölgedeki birkaç ülke ile faal irtibat sağlayabildi. Taliban idaresi iç siyasette de birçok problemle karşı karşıya kaldı. Döviz rezervlerine hala erişilemezken, varlıklı madenler de şimdi açılmadı. Bankacılık sistemi çökme noktasındayken, enflasyon gün geçtikçe artıyor.

“Ülkenin yüzde 90-96’sı yoksulluk hududunun altında”

Ekonomi analisti Lemar Khpelwak, “Ülkede, insanları etkileyen büyük bir siyasi değişiklik oldu ve en değerlisi biz şu an besin güvenliği sorunu ile karşı karşıdayız. Maalesef ülkenin yüzde 90-96’sı yoksulluk hududunun altında yaşıyor” dedi.

“Güvenlik ülkenin her yerinden sağlanmış durumda”

Ancak ekonomik krize karşın yeni idarenin, Afgan halkının yıllarca beklediği “güvenlik” problemini çözdüğü söz ediliyor. Siyasi analist Hai Gul Sulaimankhil, “Taliban’ın iktidara gelmesinin güzel tarafları de var eksik tarafları da. Taliban yozlaşmış değil ve güvenlik ülkenin her yerinde tam olarak sağlanmıştır. Ben ülkenin doğusundan geliyorum ve gördüğüm her nokta ve bölgenin güvenliği sağlanmıştır. Kimse kimseye bir şey diyemez. Herkes kendi işinde” sözlerini kullandı.

“BM’nin kaidelerini şimdi yerine getirmedi. En değerlisi kızların eğitimine müsaade vermemeleri”

Sulaimankhil, “Taliban’ın dış siyasetle ile ilgili teşebbüsleri uygun gidiyor, konferanslara ve oturumlara faal bir biçimde katılıyorlar, lakin kabul ettikleri Doha mutabakatını ve Birleşmiş Milletler’in koyduğu koşullarını şimdi yerine getirmedi. Bu kaidelerden en değerlisi kızların eğitimine müsaade vermemeleridir ki bu konu, Afganistan için ve ülkenin geleceği için en önemlisidir” biçiminde konuştu.

Afganistan’da kız çocuklarının 6.sınıftan (ortaokul) sonra eğitimlerine devam etmesine müsaade verilmiyor. Taliban idaresi ise bu durumu dini koşulların yeni idare biçimine ahenk sürecinin tamamlamasının beklendiğini söz ediyor.

“Umarım Taliban, dünya ile etkileşimi sağlayarak ülkenin menfaatini koruyacak”

Başkent Kabil sakini Abdul Wasıt Alemyar, “Gördüğümüz üzere bu durum devam ediyor, yeterli ve eksik taraflarını deneyim ederek Afganistan İslam Buyrukluğunun idaresinin 1 yılını geçirdik. 20 yıl evvel çocuğumun yaşındaydım ve o vakit da yeni bir idare kuruldu. Berbat deneyimlerden ders almayan ve fedakarlık etmeyen ülkemizin idaresi yanı sıra bölge ülkelerin siyasetleri, var olan iktisadımızı yerle bir ettiler. Umarım Taliban idaresi dünya ile etkileşimi sağlayarak ülkenin menfaatini koruyacak” sözlerini kullandı.

https://www.haberler.com/politika/afganistan-abd-nin-cekilme-sureci-ve-taliban-in-15170256-haberi/