ABD’nin eski Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey NTV’ye konuştu

Suriye’ye mümkün bir kara harekatı olacak mı? Biraz olsun gündemimizden düşse de operasyon seçeneği hala masada. Dahası anlaşılan o ki, ABD ve Rusya perde gerisinde Türkiye’yi bu harekattan vazgeçirmek için uğraşıyor.

Türkiye ise net formda şu bildirisi veriyor: YPG 2019’da hem ABD hem de Rusya ile varılan mutabakatta olduğu üzere sonun 30 km aşağısına, güneyine inmeli, Suriye’den bize taarruz olmamalı.

Böyle bir süreçte ABD’nin Eski Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey Ankara’yı ziyaret etti, Savunma Bakanı ile görüştü. Sonrasında da “Foreign Policy” mecmuasında dikkat çeken bir yazı yazdı. “Barış Pınarı Harekatı’nı durdurmak için imzalanan 2019’daki muahedenin genişletilerek canlandırılması gerektiğini” söyledi. O mutabakat nasıl canlandırılabilir, bunun için ne yapılıyor? ABD ve Rusya masaya ne konuyor? Bunu konuşacağız. Konuğumuz ABD’nin DAEŞ ile Global Gayret ve Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey.

DK: Türkiye ziyaretinizle başlamak istiyorum. 1 Aralık’ta Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar ile görüştünüz. Resmi vazifede bulunmadığınızdan ziyaretiniz spekülasyonlara da yol açtı. Suriye’nın kuzeyine muhtemel operasyon konusunda Washington’dan iletiler getirdiğiniz söz edildi. Ziyaretinizin maksadıyla başlamak istiyorum.

JJ: Teşekkürler. Öncelikle ABD hükümetinin bir yetkilisi değilim. ABD hükümetinden rastgele bir bildiri taşımıyorum. Ortadoğu uzmanı olarak Wilson merkezinde çalışıyorum. Kesinlikle duymuşsunuzdur. Sivil toplum dünyasının bir modülü olarak Washington içinde ve dışında, Türkiye de buna dahil olmak üzere ortadoğuda temaslarda bulunmak da işimin bir kesimi. Temaslarda bulunduğum isimler hem ülkelerinin hem de dünyanın geleceği açısından kıymetli kararlara imza atan bireyler. Birkaç hafta evvelki İstanbul ve Ankara’daki ziyaretim sırasında üst seviye yetkililerle de görüştüm. Tabi görüşmelerimizin ayrıntılarını paylaşamam tabi ki lakin Türk yetkililerle ve öteki Türklerle görüştüğümüz bahisler sizin televizyonlarda gördüğünüz,, Irak ve Suriye’den gelen, güneyden gelen PKK tehdidi ve buna karşı muhtemel bir Türk operasyonu üzerineydi. Bu bahiste fikir alışverişinde bulunduk.

DK: Bahsettiğimiz ziyaret 1 Aralıkta’ydı. 6 aralıkta da Forein Policy’de kıymetli bir makaleniz yayınlandı. Bununla ilgili kimi sorularım var. Başlığı da “ABD Suriye operasyonunu engellemek için Türkiye’yi nasıl ikna edecek?” halindeydi. Makalede özetle 2019 yılındaki muahedenin canlandırılması gerektiğini söylüyorsunuz. Bunun için iki noktaya vurgu yaptınız. SDG Menbiç ve Kobani’den çekilebilir, ikinci olarak Türkiye’ye Suriye’nin kuzeyinden saldırılmayacak unsurunu Türkiye’ye Suriye’nin hiçbir yerinden saldırılmayacak biçimde revize edebilir dediniz. Adım adım ilerleyelim. Münbiç Rusya denetiminde bildiğimiz kadarıyla ABD nasıl ikna edecek?

JJ: Bölgeden çekilmesinden çok kaideli çekilme olabilir dedim. 2018 ve 2019’daki müzakerelerde Ankara’da ve SDG ile müzakerelerde konuşuldu. Çok karmaşık bir durum olabileceğini söyledim. Lakin prensipte bir çekilmeden bahsedilebilir. SDG Münbiç’ten çekilmeyi Haziran 2018’de imzalanan muahedede kabul etmişti. Tillerson ve Çavuşoğlu’nun da imzaladığı bir mutabakattı lakin çekilme gerçekleşmedi. Bugünkü meseleler da bundan kaynaklanıyor. Bölgeden çekilip çekilmemek SDG’ye bağlı, bölgede az sayıda Rus askeri var. Ruslarsa bölgeden çekilmeyi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katıldığı Ekim 2019’daki Soçi doruğundan sonra bilahare kabul etmişti. SDG’nin sondan 30 kilometre çekilmeyi Kabul etmesi konusunda da Ruslar hiçbir şey yapmamıştı.

DK: ABD de 2019’daki muahedeyi eksiksiz formda uygulamamıştı.

JJ: O mutabakatta iki öge vardı. Birincisi SDG’nin o bloktan çekilmesiydi. Ve evet o bölgeden çekildiler. Sonra birilerini gönderdiler mi bilemem lakin muahedeye uygun olarak o bölgeden binlerce kişiyi çektiler. Başka ögeyse Türkiye’ye Suriye’nin Kuzeydoğusundan akın gerçkelştirilmemesiydi bu konujda muahedeye uyulduğunu sanıyorum.

DK: Bu soruyu size 2020’de Ankara’daki röportamımızda sormuştum. O vakit görevdeydiniz. Siz büyük bir alanda bu kadar çok bireyle ilgili olarak Ypg’nin bölgeden çekildiğine inandığınızı söylemiştiniz. Fakat maalesef Türk yetkililerin sizinle tıpkı fikirde olmadığını belirtmiştiniz. Muahedenin uygulanması konusunda bir ortak anlayış yok üzere görünüyor.

JJ: Bugünkü ABD hükümetinin alacağı durumun 17 ekim 2019 mutabakatının uygulandığı tarafında olduğuur. Ben vazifedeyken de mutabakat uygulandığını rahatlıkla söyleyebilirim. Bir kere daha,, birçok savaş alanında bulundu. Vietnam’dan ortadoğu ve balkanlara birçok ateşkes gördüm.. Her vakit birtakım ufak sürtüşmeler ve sızıntılar olur. Öbür bir ülke topraklarında olduğunuzda bunlardan büsbütün kurtulamazsınız. Olayın tabiatı gereği böyledir. Lakin bunlar daima küçük boyutlu olur.

DK: Muahede YPG’nin Suriye’nin hiçbir bölgesinden Türkiye’ye saldırmayacağı formunda geniişletilebilir mi? ABD bu türlü bir garanti verebilir mi Türkiye’ye?

JJ: ABD Türkiye’ye bu türlü bir garanti veremez. SDG de bu türlü bir garanti veremez. Verdikleri garanti Kuzey Doğu’dan bir atak olayacağıydı. Akından kasıt örneğin Kobani’den roket saldırısı yapılmayacağı biçimindeydi.

DK: Fakat makalenizde bundan bahsediyorsunuz o denli değil mi?

JJ: Evet bence sorunu çözmenin bir yolu SDG’nin Suriye’nin hiçbir noktasından Türkiye’ye taarruz gerçekleştirmeyeceği kelamı vermesi olabilir. Kasımda 3 hücum gerçekleşti. İstanbul saldırısı, Gaziantep’de 3 kişinin öldüğü taarruz ve kimi polis ve güvenlik yetkililerinin yaralandığı üçüncü bir hücum daha yaşandı. Bence SDG Türkiye’ye hücum yapılmayacağı garantisi verirse yararlı olacaktır. Lakin sorun şu ki; SDG ve başkanları Suriye’deki YPG /PKK güçlerinin denetiminde değil. Bu da bir sorun.

DK: Emekli olduğunuzdan sonra PKK-YPG teması ile ilgili kıymetli açıklamalarınız oldu. PYD ve askeri kanadı YPG’nin PKK’nın uzantısıdır ve denetimindedir demiştiniz. Kısa bir müddet evvel TRT röportajında da YPG’nin PKK’nın suriye kanadı olduğunu söylediniz. YPG’nin SDG’nin kesimi olduğunu söylüyorsunuz. Türk yetkililerse SDG isminin YPG VE PKK’dan farklılaştırılması için ABD tarafından ortaya konulmuş bir isim olduğunu, bunun mantık dışı olduğunu vurguluyorlar.

JJ: Mutlaka haklısınız. Lakin SDG’ye komuta edenler Suriye’de YPG’nin Doğu kanadı diyorlar. Bunlar konuştuğumuz şahıslar. Esasen bunun dışında birileriyle temas halinde değiliz. Zira olağan ki PKK’yı terör örgütü olarak Kabul ediyoruz. PKK’nın da örneğin TEL Rıfat’taki kümeleri denetim ettiğine buyruk verdiğine dair rastgele bir delil yok. Yani Türkiye’ye atak olmayacağı konusundaki bir garanti için Kandil’deki PKK liderliği için uyum gerekir. Bunu denemekte yarar olabilir lakin garantisi olmaz.

DK: Türk yetkililerden aldığımız bilgilere nazaran operasyon beklentimiz çok dar bir alanda gerçekleştirilmesi ve Rusya denetimindeki Tel Rıfat bölgesinden başlayacak olması. Bunun akabinde Fırat’ın doğusuna ilerlemesi halinde. Makalenizde Türkiye’nin Tel Rifat’a saldırmasının mümkün olduğunu fakat Tel Rıfat’taki PKK güçleriyle ABD’nin hiçbir ilgisinin olmadığını yazmıştınız. Yani Fırat’ın doğusuna operayson yapmayın fakat batısı sorun olmaz mı diyorsunuz?

JJ: Suriye’deki mevcut durumda çok küçük kapsamlı “girip çıkma” halindeki terörle gayret operasyonları haricinde hiçbir harakat yanlışsız olmayacaktır. Türkiye’nin müttefiki Özgür Suriye Ordusu DAEŞ’in yeni önderini ortadan kaldırdı. Bu mevzuda ABD Merkez komutanlığı da yorumda bulundu. Bu değerli bir gelişmeydi. Bu tip ataklar mantıklı fakat kim tarafından ve nerede yapılıyor olursa olsun Suriye’de bir kara harekati birçok şeyi riske atıyor.

2018’den 2020’ye 5 dış gücün, İsrail, Türkiye ABD, İran ve Rusya’nın tesirleriyle ve Esad Güçleriyle birçok kümeler birçok savaşlar yapıldı.. Ve sonrasında bir ateşkesler ilan edildi. Bahsettiğimiz muahede bunlardan biirydi. Soçi’de Ruslarla yapılan muahede bir diğeriydi. Idlib’deki mutabakat üçüncüydü. 2018’de güneybatı da bir muahede yapıldı. Liste uzayıp gidiyor. Bu mutabakatlarla çatışma durdurulmuş oldu. Türkiye’ye ve ürdün’e sığınmacı akını durduruldu.Suriye’deki vefatlar durdu. Bu aktörlerden rastgele bir bir kara harekatına başlar ve toprak ele geçirmeye çalışırsa bu öbür aktörleri harekete geçirecektir.
İkinci telaşımız, bu hücumlar Amerikalıları da baskı altına alıyor. Bu durum AMerikalıları da şaşırtıyor. TÜrkiye bir NATO müttefiği.. SDG ile 8 yıldır çalışıyoruz. Amerikan halkı artık sabırsızlanmaya başladı ve askerlerin ülkeden çekilmesini istiyor.. bu durum halihazırda donmuş vaziyette olan çatışmaları çözülme noktasına getirecektir. Burdaki çatışmaların durması hemTürkiye hem de bölge ülkelerin çıkarına. Tahminen ülkü değil fakat 2018’deki durumdan düzgündür.

DK: ABD’nin önceliklerini vurguluyorsunuz anlaşılabilir bir durum.. fakat biryandan da Türkiye ABD’den işbirliği görebilmiş değil. YPG’ye takviye de devam ediyor. Bu nedenle Tükirye bölgeden terar taarruzları sürdüğü için operasyon durumunda kalıyor.

JJ: Katılmıyorum, ABD ve Türkiye Suriye konusunda yıllardır derin işbirliği içerisindelier 2254 sayılı BM kararını destekliyor her iki ülke de.Türkiye Avrupa ve Ortadoğu’dan ülkelere görüşmelerde de liderlik ediyor. Eylül 2018’de devrin lideri Trump’ın açıklamaları,, Büyükelçi Satterfield ve Kelly’nin gayretleri, Benim İdlib’deki gayretlerimle 2020’de Türkiye’nin oradaki konumunu müdafaaya çalıştık. İşbirliğimizle ABD’nin Rakka’daki DAEŞ komuta control merkezini ortadan kaldırması üzere değerli başarılara imza attık. Bunların hepsini Türkiye’ye takviye olarak ve işbirliği içinde gerçekleştirdik. Son 5-6 yılda DAEŞ türkiye’de her yerden daha çok hücum geçekleştirdi ancak bunlar da sona erdi. Bunun sebeplerinden biri ABD’nin suriye’deki çabalarlıydı. Bu nedenle Hem türkiye hem abd hem de Suriye halkı için ABD’nin suriye’deki gayretlerinin devam etmesi değer taşıyor.

DK: ABD-Türkiye işbirliği kousunda şunu söylemeliyim. Türk seyircisinin gözünden bakınca sizin dediğiniz üzere görünmüyor. Devam edelim. Birtakım yorumlar var Rusya’nın operasyonu engellemek için kimi gayretleri olduğu belirtiliyor. Türk yetkililer tarafıdan teyit edilmedi ancak El cezire televizyonu, Rusya’nın SDG’nin Münbiç ve Kobani’den çekilmesini sağlamayı önerdiği belirtiliyor. Bu bahiste ABD’li yetkilierden, bu haberin doğruluğuna dair bir sinyal aldınız mı?

JJ: ABD’li yetkililerden değil.

DK: Türk yetkililerden?

JJ: Medya’da ve hükümet klaynaklarından aldığımız bilgilere nazaran Rusya’nın tüm taraflarla müzakere halinde olduğu açık. Ne kadar başarılı oldukları konusunda farklı haberler var. Lakin dediğiniz tibi Rusya Devlet Lideri düzeyinde Ekim 2019’da SDG’nin bölgeden çekileceği kelamı vermişti.. Lakin Rusya bu kelamını tutmadı.

DK: Evet. Rusya da kelamlarını tutmadı. O muahede da tam olarak uygulanmadı.

JJ: Bir saniye… Yüzde 99 yerine getirilen bizim mutabakatımız ile bir tutuyorsunuz. Kimi meseleler yaşanmış olabilir fakat Rusların mutabakatı yüzde sıfır uygulandı. Haydi ancak…

DK: ABD muahedesi için yüzde kaç vereceksiniz?

JJ: Benim periyodunda Türk yetkililerle birlikte ortak soruşturma gerçekleştirdik. SDG güçlerine ilişkin ufak 7 ya da 8 küçük küme tarafından ihlal yapıldığını söyleyebilirim. Havan taarruzlarını saymıyorum. Barış pınarı bölgesinde ve öbür bölgelerde daima karşılıklı topçu atışları oluyordu. Ben karşılıklı atışlardan değil, kümelerin bölgeye girişinden bahsediyorum.

DK: Bir muahede olduğunu ve YPG’nin bölgeden ayrıldığını varsayalım 30 kmlik boşluğu kim dolduracak? Kim denetim edecek?

JJ: Rus yetkililerle görüşmelerimden, ki bu değişmiş olabilir Rusya ve Esad Rejimi burada denetimin kendilerinde kalmasında ısrar edebilirler. 2019 Soçi mutabakatına nazaran Türk Rus ortak devriyeleri yapılması gerekiyordu. Bizim 2017’deki anlaşmamızdaki üzere. Bizim muahedemiz yerine getirilmiş, ortak devriyeler gerçekleştirilmişti. Soçi muahedesine geri dönüş gerçekleşirse Türkiye ve Rusya’nın ortak devriyeye çıkabileceğini düşünüyorum lakin Türkiye’nin kalıcı bir varlığı olacağını sanmıyorum. İddiam bu tarafta lakin Türkiye ve Rusya ortasındaki görüşmeler konusunda bilgim yok.

DK: Bu bahiste ABD’nin bakış açısı nedir?

JJ: ABD hükümeti ismine konuşmam mümkün değil. Hükümet yetkilisiyken de Rusya Türkiye ortasındaki Soçi mutabakatımıza bir itirazımız yoktu. Bizim ana kaygımız bölgede rastgele bir tarafın büyük harekat gerçekleştirmesi. Zira biri başlarsa daha sonra İran ya da Esad rejimi bir diğerini gerçekleştirebilir. İdlib’e, El Tanf’ta güneye akınlar olabilir. Bu nedenle kara harekatı istemiyoruz. Benim dönemimde kara harekatı büyük bir kaygıydı. Konuştuğum amerikalı yetkililerin de en büyük kaygısı Suriye’nin hiçbir bölgesinde büyük kara harekatı olmaması.

DK: Sona yaklaşıyoruz. Ukrayna Krizi sebebiyle Rusya’nın Suriye’deki varlığı giderek azalıyor. Bu türlü bir çekilme durumunda boşluğu Rusya’nın doldurmak isteyebileceğini söylediniz. Lakin Ukrayna savaşı Rusya’nın Suriye’deki askeri varlığını azalttı. Bir diğer şey de İran’ın bu boşluğu doldurabileceği… İran bu sıralar şovlarla uğraşıyor. Bir yetkili değil bir uzman gözüyle soruyorum, bu şovları bastırırsa İran’ın Suriye’de tekrar güç kazanması mümkün mü? Zira bir taraftan İran’da şovların akabinde ne olacak bilinmiyor. Pandoranın kutusu açılabilir. Bölge daha karmaşık hale gelebilir.

JJ: Mükemmel bir nokta… Bunu sormanıza çok sevindim. ABD ve Türkiye’nin geçmişde Suriye’de ve Irak’ta işbirliği yaptığı kıymetli hususlardan biri de buydu.. İran’I control altında tutmak. Bu hem Bu iki ülke hem de Türkiye’nin varlığı açısıından tehdit oluşturuyor.. Biz ve Ruslar da İran’ın Suriye’de güç kazanabileceği kaygısını taşıyoruz. ABD’nin Suriye’deki Rus varlığı ile sorunu yok: halep’I yakıp yıkmaları güzelimize gitmedi fakat Rus ordusunu Suriye’dne çıkarmak üzere bir maksadımız yok.

ABD uzun müddettir İran güçlerinin Suriye’den çıkmasını istiyor. İsrailliler de uzun müddettir bu güçlerle savaşıyor. Rusların Suriye’de küçük bir varlığı var. Çok da değişmedi Ukrayna savaşıyla birlikte.. Toplam 1 milyonluk bir orduda birkaç bin askerden bahsediyoruz. Suriye de natürel ki Rusya için büyük değere sahip. Rusya’nın Suriye’de kalıp Esad konusunda Rusya ve İran ortasındaki dengeyi korumak isteyeceğini düşünüyorum. Bu da kendi içinde düzgün bir şey denebilir. Biz İranlılarla uğraşmaktansa Rusya’yı tercih ederiz. Türkiye’nin durumu da bu formda olacaktır.

DK: Bu bölgeleri Suriye rejiminin denetim etmesini kabul edebileceğinizi mi söylüyorsunuz?

JJ: Asla ve asla Suriye rejimninin hiçbir bölgeyi kontorl etmesinden yana değiliz. Zira ne olduğunu görüyrouz.. Azap cinayet, kimyasal silah kullanımı.. İnsanların İdlib üzere yerlerden kaçıp huduttan toplu olarak Türkiye’ye, Ürdün’e sığınmaları… Esad’ın bu alanları da control etmesini istemiyoruz. Halıhazırda bu alanların muğlak da olsa Rusların denetiminde. Bu çatışma da donmuş vaziyette ve şimdilik en uygun tahlil de bu..

DK: Türkiye’nin Suriye ile alakaların olağanlaşma sürecine girme üzere bir durumu var. İstihbarat servisleri görüşüyor lakin ötesine şimdi gelmedi. Lütfen beni düzeltin yanlışsam. Suriye savaşının başında ABD ve Türkiye Esad’ın vazifede kalmaması gerektiğini söylüyordu. Vakit geçtikçe ABD’nin Esad’ın vazifede kalmasını kabullendiğini görmeye başladık. Tüm yaşananlarla Esad’ın hiçbir yere gitmediği Rusya’dan büyük takviye aldığını gördük. Kimi ülkelerin Esad’ın iktidarda kalmasını kabullendiği üzere bir tablo ortaya çıktı. ABD’de o periyotta tahminen durumunu yumuşatmıştı. Türkiye’nin bu mevzudaki duruşu değişmeden önceydi bu. Şimdiyse ABD’nin Türkiye’nin Suriye ile olağanlaşmasına aralıklı yaklaştığını görüyoruz. Bu bir tezat oluşturuyor mu?

JJ: Hoş bir soru. Lakin tezat olduğunu düşünmüyorum. Askeri operasyonlarda olduğiu üzere Türkiye Hâkim bir devlet olarak ülkenin barış güvenlik ve refahını sağlamak için askeri ve diplomatik kararları da kendisi verir. Buna esad ile görüşmek de dahil. Birleşik Arap Emirlikleri üzere arap ülkelerinin Esad’le görüşmek için 2018’den beri yani yıllardır delegasyon gönderdiğini görüyoruz. Esad’dan hiçbirşey alamadılar. Farklı müzakerelerle esad’ile görüşen farklı kümeler da esad’dan hiçbir şey alamadılar. ABD’nin bu husustaki 2017’deki duruşu Esad’I devirmek değil lakin 2254 sayılı Anayasal değişim içeren BM kararını desteklemek istikametindeydi. Suriye’de system değişimiydi. Şayet esad bu system değişiminde ayakta kalabilirse sorun yoktu. Lakin buradaki kilit nokta yeni politik sistemdir. Türkiye tahlil bulunması gereken çok önemli meseleler olduğunun farkında. Biri 3-4 milyon sığınmacı. Bir başkası 4 milyon ek sığınmacı potansiyeli içeren İdlib. Bir başkası PKK. Sonra DAEŞ var, İran var Esad var. Kimyasal silah kullanımı var. Bunların hepsi çok karmaşık ve bir şejkilde çözülmeli. Şayet esad türkiye’nin güvenlik kaygılarını çözmek için harekete geçerse ya da İSrail’in ürdün’ün ya da ABD’nin. Tahminen o vakit kendisiyle görüşmek mantıklı olabilir fakat ben açıkçası bu knuda çok kuşkucuyum.Türkiye’de kendisine temkinli ve kuşkucu yaklaşacaktır fakat Cumhurbaşkanı da bu mevzuda açıklamalar yapmıştı.

Türkiye,Siyaset,Dünya,Abd,Dış Politika

https://www.ntv.com.tr/dunya/abdnin-eski-suriye-ozel-temsilcisi-james-jeffrey-ntvye-konustu,iJAMklN-a0u0KsPhGVVMeA