Sibirya’daki Donmuş Toprakların Altından Çıkarılan Canlılar

Bilim insanlarının keşifleri, uzun yıllar süren araştırmaların yanı sıra kimi vakit tesadüfi kimi vakit ise bölge halkının yönlendirmeleriyle gerçekleşebiliyor. Örneklerini vereceğimiz canlıların ömür alanlarına baktığımızda, bir vakitler dünyanın soğuk bölgerinde varlıklarını sürdürdüğünü görüyoruz. Bunların başında ise Rusya’nın Sibirya bölgesindeki Yakutistan​geliyor. 

Hemen çabucak her yıl antik hayvanların donmuş toprakların altından çıkarıldığı Yakutistan, bir bilim beşerinin araştırmaları için data elde edebileceği en verimli bölgelerden biri. Dikkati çeken nokta ise bu canlılardan kimilerinin yaşama geri döndürülmüş olması!

İlk olarak mikroskobik canlılara değinelim: Bu bağlamda ele alınması gereken birinci çeşit, “rotiferalar”.

Rotiferalar, en az 24.000 yaşında olan canlılardır. Çok sağlam bir çeşittir. Hatta olağandışı şartlarda kendini kurutabilme yeteneğine sahiplerdir. Su donduğunda ya da bir kuraklık kelam konusu olduğunda bu canlılar, bedenlerindeki kalan suyun tamamını hücrelerinden süratle uzaklaştırır ve hususlar üretmeye başlarlar. Hususlar, beklemeye alınmış bir yine canlanma evresine girer. Şaşırtan olan ise, bu durumu on binlerce yıl boyunca yapabilmeleri.

Koruyucu bir biyolojik mekanizmaya sahipler. Donmayla karşı karşıya kaldıklarında, bununla zorlanmadan başa çıkabiliyorlar. Meğer birçok çeşit, soğuğa rastladığında bu şartlarla çaba edememektedir. 

Rotiferalar sınıfı içinde uzun ömrüyle rekor kıran bir tıp: Nematod

Rus Toprak Bilimi Enstitüsü, birinci araştırmalarının 2018 yılına dayandığı 42.000 yıllık nematod yuvarlak solucanlarla ilgili rastlantısal keşifler gerçekleştirmişti. Bilim insanlarının temel gayesi, donmuş tek hücreli organizmaları tahlil etmekti. Bu hedefle petri kalıplarına yerleştirdikleri toprak örnekleri, sürpriz bir biçimde nematodların canlanmasına neden oldu.

Bilinen biyokimyasal tepkiler göz önüne alındığında, çok hücreli organizmalarda, yuvarlak solucanların yaşama ve üreme işlevlerini gerçekleştirebilmesi olanaksızdı ama bu yolla mümkün kılındı.

Rotiferalar yine canlanan tek canlı değil. 24.000 yıl canlı kalabilen bir öteki canlı ise “çarklı hayvanlar”.

Rusya’daki bir küme araştırmacı, permafrost yüzeyinin yaklaşık 3,3 metre altındaki topraktan, çarklı hayvan olarak söz edilen mikroskobik canlılar keşfetmişti (Permafrost, yıl boyunca 0 derecenin altında donmuş halde kalan toprak ve kayalardır).

Bu keşifle hayvanların, birinci sefer kriptobiyozda 10.000’lerce yıl hayatta kalmasının mümkün olabileceği kanıtlandı. Büsbütün dişi olduğu bilinen hepçil çarklı hayvanlar, deniz ortamında varlığını sürdürüyor ve tabiattaki en dayanıklı canlılar ortasında yerini alıyor.

Sırada isimlerine aşina olduğumuz hayvanlar var: 

Bir köpek mi, yoksa bir kurt köpeği mi?

Yakutistan’ın donmuş toprağında, tarihin çok öncesine dayanan köpek yavrularının üç mumyası bulunmuştu. Birebir bölgede 12.500 yıldır permafrostta kaldığı tespit edilen bu üç aylık yavrulardan birinin beyninin hala sağlam olduğuna inanmak bir oldukça güç. Köpek yavrularından biri, Yakutya’nın Abisky Bölgesi’ndeki halk tarafından bulunmuştu.

Konuyla alakalı araştırmalara bakıldığında yavrunun permafrostta neredeyse 18.000 yıl geçirdiğini; süt dişler, kirpikler ve burun üzere detaylarının gözle görülebilir olduğu belirlendi. Ancak meçhullüğü koruyan bir şey var ki o da köpeklerin türünün ne olduğu. Bu gizemi çözmek gayesiyle Avrupa’nın en büyük köpek DNA bankasının bulunduğu İsveç Paleogenetik Merkezi (CPG) olaya el attı lakin Yakut köpek yavrusuyla ilgili bir genetik eşleşmeye ulaşamadı.

40.000 yıl evvel yaşadığı bilinen Lena atının kan örneklerinden “dünyanın en eski kanı”nı arşivlemek mümkün.

Soyu tükenmiş olan ancak Batagay fayında bir örneğinin bulunduğu Lena, adeta dünyada korunan en güzel Buz Bölümü keşfi. En uygun keşif diyoruz zira binlerce yıl geçmesine karşın gövdesinde rastgele bir hasar yok. Tıbbi incelemelerle ele alınan Lena’nın iç organlarındaki alüvyon kalıntıları, onun çamurda boğulduğuna işaret etmekte.

Bilim insanları, öldüğünde yaklaşık iki haftalık olduğu tespit edilen bu atın, çürüme evresini iç organlarına ulaşmadan engelledi. Böylece 40.000 yıl sonra yumuşak dokuların kırmızı kalması ve kalp damarlarından sıvı kan örnekleri alınması sağlandı. Gaye, kan örneklerini alarak “dünyadaki en eski kan”ı arşivlemekti.

Bilim insanları, soyu tükenmiş türlerin canlı hücrelerini çıkarma çalışmalarına yeşil ışık yaktı ancak şimdiye kadarki deneyleri başarılı olamadı. Kim bilir tahminen yarın hiç ummadığımız bir hayvan çeşidine ilişkin çeşitli bulgular gün yüzüne çıkabilir.

Bir başka buz periyodu keşfi ise “kurt başı”.

Dokuları bozulmamış halde, donmuş toprakta bulunan bir kurt başı, bilim insanlarını bir oldukça heyecanlandırmıştı. Araştırmacılar, bu hayvanın baş bölgesinin kusursuz bir biçimde korunduğunu tabir ediyor.

Mamut gibisi tüylere sahip olan ve dişleri hala üzerinde olan bu kurt başının, şaşırtan biçimde 40.000 yıldan daha öncesine ilişkin olduğu tespit edildi. Bu bulguyu özel kılan şey, hayvanın dokusundan çok beyninin bile hala yerinde olması.

Bilim insanları, bu cinsin evrimleşme biçimini ve dış görünüşünün nasıl değiştiğini tespit etmek maksadıyla hayvanın DNA’sını hala incelemekte ve çağdaş kurtlar ile karşılaştırma çalışmalarını sürdürmektedir. 

Dahası var: Aslanlar ve mamutlar

Sibirya bölgesinde yaşayan, iki metre uzunluğunda ve yaklaşık 260 kg oldukları bilinen büyük mağara aslanlarının en büyüğünün, 47.000 yıl permafrostta hapsolduğu bilinmekte. Üstelik elde edilen datalarla, iki aslan yavrusunun benekli ve kalın kürklere sahip olduğunu söylemek mümkün.

Diğer hayvan tipine gelecek olursak; yüzde 70’i Yakutistan bölgesinde bulunan mamut kalıntılarının ve başka mamut faunalarının ortasında tahlil edilebilen örneklerin başında Lena mamutu geliyor.

Lena, bilim insanlarının uzun uğraşlar sonrası keşfedebildikleri ilk eksiksiz mamut iskeleti. Bölgedeki Evenkiler, mamut iskeletinin içinde bulunduğu permafrostun çözülmesini dört yıl bekledi. Bu sayede, cinsin dişleri, iki bacağı, bir gözü ve büyük deri kesimleri incelenmek üzere zooloji görevlilerine ulaştı.

28.000 yıl evvel yaşamış genç bir dişi olan Yuka ise, en âlâ formda korunarak mumyalanan öbür bir mamut çeşidi. Bu canlının, kas hücreleri çekirdeklerinin çok uygun korunduğu anlaşıldı ve biyolojik aktivite belirtileri gösterebilme ihtimali bile incelenmeye kıymet bulundu.

Bilim insanları, geçmişten günümüze çeşitli canlılar ve bunlar üzerindeki çalışmalarına hız kesmeden devam ediyor. Bahsettiğimiz tüm keşiflerin çabucak hemen hepsi Yakutistan ve etrafında kendini gösteriyor.

• Kaynaklar: New Atlas, New Scientist, Ungo

https://www.webtekno.com/sibirya-antik-canlilar-h130477.html