Futbol Sahaları Neden Bir Açık Bir Koyu Şeklinde?

Geçtiğimiz yıllarda Galatasaray’ın iç saha maçlarını oynadığı Nef Stadyumu’nda yer, bir türlü istenilen süratli ve paslı oyunu oynamaya elverişli hale getirilememişti. Sarı kırmızılı grup, teknik özelliği yüksek oyunculara sahipti ve yer, onlar için bir sorun oluşturuyordu. Bu sorunun çeşitli nedenleri olsa da en temel sorun çimlerin istenilen halde yere tutturulamamasıydı. 

Zamanım ve bilete ayıracak bütçem varsa bulduğum her spor tertibini izlerim. Bu tertiplerin büyük kısmını da futbol maçları oluşturur. Stadyum deneyimlerimi karşılaştırdığımda, Galatasaray stadındaki temel sorunun fazla dik ve yüksek olan arena tipi tribünler ve stadın pozisyonu olduğunu düşünmüştüm. Atmosfer oluşturmak için ülkü olan arena tarzı, Nef Stadyumu üzere hem tarafı hem de yüksek yapısı ile tabanın güneş almasının sıkıntı olduğu, görece karanlık bir stadyumda çimlerin yeşermesine pek imkan vermiyordu.

Yine bir arena olmasına karşın yamaca oturtulmuş ve farklı bir doğrultuya sahip Vodafone Park ise bu türlü bir sorun yaşamıyordu. Hibrit çimler, kulüp idaresi konser falan yapılmasına müsaade vermezse top oynamaya ve kaliteli ayakların farkını gösterebilmesine elverişli idi. İki ekip ortasındaki şampiyonluk yarışını siyah beyazlılar lehine çeviren saklı ancak kıymetli noktalardan biri de bu idi.

Peki, bu kadar kıymetli olan tabanın, sadece doğal olarak büyüyen çimlerle korunması mümkün olabilir mi? Yanıt alışılmış ki hayır.

Öncelikle çimlerin renkleri neden farklı olur?

Hayatı boyunca çim görmüş olan herkes, çim yapraklarının aya(iç) kısmının daha koyu, yaprakların altta kalan kısmının ise daha açık olduğunu görmüştür. Çimler, dev çim biçme makineleri ile biçilirken farklı istikametlerde kesildikleri vakit, tribünden ya da ekrandan baktığımızda çimlerin tartıyla tek tarafını görürüz. Bu da bize açıklı-koyulu yeşillerden oluşan çizgiler verir. 

Peki bu çizgilerin gayesi ne?

Çizgilerin hedeflerinden biri, oyuncuların kendilerini daha kolay konumlandırmasını sağlamak. Ayrıyeten hakemler, bir faul olduğunda faulün olduğu noktayı tam olarak tespit etmek, baraj kuracakları noktayı belirlemek, ofsayt olup olmadığını anlamak gibi mevzularda da çimlerin oluşturduğu çizgilerden faydalanırlar. Gelin artık bir de bu çimlerin nasıl bu kadar değerli hale geldiğine bakalım.

Modern alanların ortaya çıkışı ya da “Buralar eskiden dutluktu”…

Futbolun birinci yıllarında bugün gördüğümüz çim alanlar yoktu lakin çimler ve alanlar yeniden de vardı. Öte yandan sıklıkla maçlar toprak yerde de oynanırdı. Yağmur yağınca alanlar çamur deryasına döner, futbolcular adeta alanla güreşmek zorunda kalırdı. Toprak kışın donar, yazın kuruyup çatlardı. 

Sahaları top oynanabilir tutmak için gruplar vaktinde alanları saman kaplamak, toprak donmasın diye alanda sobalar yakmak üzere sistemler denedi. Bu metotlar pek de başarılı olmadı, hatta 1960’larda Halifax Town, tam vazgeçip iç saha maçlarını oynadıkları Shay Stadı’nı bir buz pateni pisti olarak vatandaşların hizmetine açtı. 

Burada Everton’a özel bir parantez gerekiyor.

İngiliz grubu Everton, tahminen hiçbir vakit ülkenin en tanınan ekibi olmadı fakat futbol alanları için çok değerli bir takım oldu. Öncelikle birinci vakitlerde gruplar, bu türlü eli yüzü düzgün bir çimenlik alan bulurlarsa orada maç yapıyorlardı. Everton da maçlarını, bugün kullandıkları Goodison Park ile ezeli rakipleri Liverpool’un alanı Anfield ortasında kalan Stanley Park’ta oynuyordu. Bu türlü yazınca stadyum ismi üzere dursa da Stanley Park, bildiğimiz insanların çimlerde oturup piknik falan yaptığı, Pendik Sahili’nden farklı olmayan bir yerdi. Ekip üyelerinden birinin yakınlarda bir toprağı vardı ve Everton’ın seyirci sayısı artmaya başlayınca kadro, o yerde maçlarını oynamaya başladı. Bir mühlet sonra maça gelenlerin gürültüsü, arazi sahibinin “kafasını şişirdiği için” kadro oradan çıkarıldı ve Goodison Park’a gitti. 

Goodison Park, 1958 yılında futbolda gelişmiş bir stadyumun birinci örneklerinden biri olmuştu. Sahanın altına elektrikli ısıtıcılar ve alandaki suyu dışarı atacak drenaj boruları yerleştirilmişti. Böylelikle kışın saha sıcak tutulabilecekti.

Sistem bir noktaya kadar işe yarasa da, bilhassa eriyen karlar nedeniyle drenaj sistemi taştı. Isıtma sistemi kullanılamaz hale geldi. Alttan ısıtma sistemi beklenenden yeterliydi. Bu yüzden de eski drenaj sistemi değiştirildi. 

Bu devirde birinci yapay çimler de ortaya çıkmaya başlamıştı.

Futbolu tam olarak çözememiş olan ABD’de birinci jenerasyon yapay çimler ortaya çıktı. Bu çimlerin bugün gördüğümüz gerçekçi yapay çimlerle hiç alakası yoktu. Halı alanda kullanılsa “Bu saha çok berbatmış, sonraki maçı öbür yerde yapalım” denilecek bu çimler, betona ya da asfalta yapıştırılmış naylon ipliklerden ibaretti. Toplar abuk subuk biçimde sekiyor, yalnış gereçten yapılmış kramponlar yere yapışıyor, sakatlık riski yüksek oluyordu. 

Sahayı korumak için Leicester City takımı, sahayı dev bir seraya benzeyen bir naylon kubbeyle kapatıp sıcak hava vererek müdafaayı amaçlıyordu. 1980’lerde ise QPR, Luton Town, Oldham ve Preston grupları, ikinci kuşak yapay çimleri kullanmaya başladı. Evvelki kuşak ile birebir meseleleri yaşayan ve 2G olarak isimlendirilen bu yapay tabanlar, 1995 yılında yasaklandı. 

Ve sonra bir defa daha para konuştu.

Futbolun televizyonlara taşınması ile birlikte gelirler arttı. Gelirlerin artmasının üzerine, esasen yeterli yerler isteyen teknik sorumlular, daha güzel çimler için baskıda bulunmaya başladı. Halihazırda çim yetiştirme teknikleri de gelişiyordu. Son olarak yayıncılar da “Sahalar düzgün olsun, kamerada hoş gözüksün” diye kesenin ağzını açınca çimler süratle gelişti. 

1990’larda 2G yapay çimler yasaklandı. Halısahada kaydığınız zaman derinizi yakan kauçuklu, makûs kokulu yerlere benzeyen 2G’nin yerini alacak 3G yapay tabanlar üzerinde çalışılırken, hem futbol hem rugby maçlarına evsahipliği yapan Huddersfield’ın kullandığı yer 2011 yılına kadar dayandı, hem de ağır kullanıma karşın. 

2001 yılında FIFA ve UEFA, taban kalitesinin arttırılması için çalışmalara başladı ve bu bahse muhakkak bir standart getirdi. 2004 yılında saha koşulları oyun kurallarına girdi. Örneğin artık çimlerin uzunluğu 3,5 cm’yi geçemeyecekti. 

Mükemmel futbol yeri nasıl yapılır?

Bugün çimler 4 mevsim yeşil kalabiliyor. Bunu hem çimlerin çeşidi hem de yeni geliştirilen teknolojiler sağlıyor. Ayrıyeten artık çimler o denli topraktan bitsin diye beklenmiyor, öteki bir yerde yetiştirilip adeta bir halı üzere alana yayılıyorlar. Pekala sahiden âlâ bir yer nasıl yapılır? Gelin adım adım gidelim.

Adım 1: Drenaj kanalı ile başlıyoruz.

Sahaya yağmur yağar, seller akar, kar düşer, bir şey olur kesinlikle. O yüzden ne yapıyoruz? En alta gerçek düzgün bir drenaj sistemi kuruyoruz. Bunu da alanımızı düzelttikten sonra, drenaj kanalları açıp kanalları kalıcı membran ile kaplayarak yapmamız gerekiyor. Kazdığımız kanallara döşediğimiz drenaj botularını da kum, çakıl taşı ve kimi substratlarla kapatıp, yeri bir daha düzeltiyoruz. 

Adım 2: Isıtmayı yerleştirme zamanı

İlk kuşak ısıtma sistemlerinde sadece açma-kapama özelliği bulunuyordu. Yani birebir anda ya bütün tabanı ısıtmanız ya da tabanın hiçbir noktasını ısıtmamanız lazımdı. Yeni kuşakta ise sahanın istenilen bölgesi ısıtılabiliyor. Yani diyelim ki Şenol Güneş Spor Kompleksi’nde deniz tarafı gölgede kalıyor ve soğuyorsa yalnızca o bölgeyi ısıtmak mümkün oluyor. Sahayı farklı vakitlerde ve farklı düzeylerde ısıtmak da mümkün. 

Isıtma çizgileri döşendikten sonra çoklukla ortam sıcaklığını algılayan sensörler de alana yerleştiriliyor. İsteğe bağlı olarak sulama kanalları da bu düzeye yerleştirilebiliyor. Böylelikle, bilhassa kışların şiddetli olduğu bölgelerde boruların ya da boruların içindeki suyun donması engellenebiliyor. 

Adım 3: O vakit yeniden substrat atalım.

Bu substratın hedefi hem borularımızı hem de çimi ve oyuncularımızı korumak. İki katman halinde atıyoruz. Birinci katman çakıl taşları ve kalın kumdan oluşuyor. İkinci katmanda ise kumumsu bir dokuya sahip olan yumuşak toprak kullanılıyor. Bu katmanın kalınlığı, bölgeden bölgeye değişmekle bir arada kabaca 20 santimetre civarında oluyor. 

Bu kademede artık tabanın olabildiğince düz olması gerekiyor. Bu nedenle substratın istikrarlı dağıldığından ve tabanın dümdüz hale geldiğinden emin olmak gerekiyor. 

Adım 4: Çimlerimizi serelim.

Evet, serelim. Artık kimse alanda çim yetiştirmiyor. Bu çimler, gelen talebe nazaran özel olarak uzman firmalar tarafından tam 14 aylık bir çalışma ile üretiliyor. Sonrasında da modül parça, adeta bir halı üzere alana seriliyor. İsteyen kadrolar kendi çimlerini de yetiştirebiliyor olsa da bu formül pek tercih edilmiyor. Zati doğal çim, haftada en fazla iki aktifliği kaldırabiliyor. Sonrasında saha adeta dökülmeye ve parçalanmaya başlıyor.

Çim yetiştiricilerinin ekiplere sunduğu farklı çim opsiyonları bulunuyor. Yani Corendon Airlines Park Antalya’da kullanılan çim ile Sivas Yeni 4 Eylül Stadyumu’nda kullanılan çim ortasında farklar oluyor. Üstelik seçenekler bununla da sonlu değil. Topun daha süratli gittiği çimler, şutların daha az sektiği çimler, daha süratli toparlanan çimler üzere alternatifler de var. Çimimiz geldiğinde alana serip suluyoruz. 

Adım 5: Sahayı bağlayalım.

Çimlerimiz halılar üzere rulolar halinde geldiği için, alanda bir ortada durmalarını sağlamak ismine çimlerimizi yamamamız gerekiyor. Fiber iplikler ve naylon kullanan makineler, alana serilmiş olan çimen modüllerini birbirine bağlıyor. Bu bağlar, ortalama bir yerin yüzde üçünü oluşturuyor. Bu yama dikişleri yaklaşık 20 santimetre derine giriyor. Çimen kökleri de bu dikişlerin etrafında büyüyor. 

Adım 6: Bakım, zira bakmazsak tarla olur.

Birkaç yüz bin dolar, yerine nazaran milyonlarca dolar verdikten sonra çimlerimize bakmazsak çok kısa bir müddette saha yine kullanılmaz hale gelecektir. Bu yüzden çimlerimize uygun bakmamız gerekir. Bu noktada stadyumlar, ne yazık ki çimlerin birinci düşmanlarından biri.

Bir sefer alandaki çimlerin etrafı tribünlerle sarışmıştır. Bu da hava akışının yavaş olmasına, rüzgarlara pek rastlanmamasına neden olur. Vakitle çimler çökmeye ve yatmaya başlar. Bu yüzden dev vantilatörlerle rüzgar tesiri yaratılmaya çalışılır. 

Ayrıca ayaklı ışıklar ile çimlerin ısınması sağlanır. Bu yol her ne kadar gereğince güneş ışığı alamayan çimler için kıymetli avantajlar sağlasa da, alanda mantar ve yabani ot büyümesini de tetikleyebilir. Biz de hepsini irice çim biçme makineleri ile biçeriz. 

Adım 7: İşin en keyifli kısmı olan çim biçme

Bu biçme süreci de o denli rastgele yapılmaz, maç günlerine kadar çimler her gün 2 milimetre kadar budanır. Sonrasında da alanımızı bir hoş uygun gübreyle gübrelememiz gerekir. Ayrıyeten yılda birkaç kere da sahanın çok aşınan bölgelerine tohum atılması lazım olacaktır. Hava ve su akışı için de yerde delikler açılması gerekir. 

Modern makineler çimenleri milimetrik olarak ayarlanacak halde biçebiliyor. Aslında fazla derinden kesilen çimler vakitle sararabiliyor. 

Yazının başında da belirttiğimiz üzere çimler, kesilme taraflarına nazaran açık ya da koyu yeşil olarak gözüküyor. Bu farklı renkteki şeritler ya tam dikey ya da tam yatay olmak zorunda. Çünkü FIFA ve UEFA kuralları gereği yerlerde öteki biçimlere müsaade verilmiyor. Daha evvel yuvarlak halde ya da çapraz olarak çim biçmeyi tercih eden ekipler olduğu biliniyor. Saha çizgileri de çizildiği vakit maç oynamaya hazır oluyoruz.

Görüldüğü üzere futbol artık her alanda rekabetin olduğu bir oyun ve oyun alanları da bu rekabetin kesimi olmuş durumda.

https://www.webtekno.com/futbol-cimler-neden-seritli-cimlerin-bilimi-h130249.html