2023’te takip edilmesi gereken 10 riskli bölge (Hangi ülkeler ve bölgelerde risk var?)

RUSYA – UKRAYNA

Rusya’nın Ukrayna’da yürüttüğü savaş Batı’nın tasayla takip ettiği en karmaşık sorun. Bölge uzmanları, yeni yılda savaşın devam edeceğini iddia ediyorlar.

Şu ana kadar barış umutlarını filizlendirecek somut bir gelişme yok. Moskova, Ukrayna idaresini görüşme masasına çekmek hedefiyle alanda daha sert aksiyonlara girişiyor.

Son periyotta Ukrayna’nın Rusya’daki gayeleri füze ve dronlarla vurması, savaşın alanda yeni boyutlar kazanabileceğinin işareti, olarak bedellendiriliyor.

Savaşın sona ermesi için ABD ve İngiltere’nin bundan sonra izleyecekleri siyasi yaklaşım büyük değer taşıyor. Zira “savaş”ın uzaması, global güç, global besin ve global tedarik zincirine yönelik operasyonel riskler oluşturacak.  

ENERJİ KRİZİ VE DÜNYA İKTİSADINDA DENGELER

Ukrayna savaşının Avrupa’da yol açtığı güç krizi ve buna bağlı fiyat artışları ve enflasyon trendi, savaşın sona ermesine yönelik diplomatik gayretlerin ağırlaşmasına neden olabilir.

Yeni yıl ekonomik krizlerin ve finans dünyasındaki iniş-çıkışların sıkça konuşulacağı bir yıl olacak. Dünya iktisadının yüksek enflasyonla çaba edeceği bir yıla giriyoruz.

Her ülke kendi gerçeklerine nazaran tedavi usulleri uyguluyor. Bunların kimileri iktisatta resesyon trendine, yani yavaşlama eğilimine yol açarken, kimileri ise enflasyonda yükseliş ivmesini azaltmış görünüyor.

Enerji krizi, üretim alanlarında paylaşım meselelerine yol açabilir. Doğu Akdeniz bu yüzden riskli bölgeler ortasında gösteriliyor. Fakat, paydaş ülkelerin kriz yerine işbirliğini seçmesi için nedenler de az değil.

TAYVAN, ÇİN VE BATI

Küresel hayat o denli yakınlaştırıcı hale geldi ki, bizden çok uzakta görünse de dünyanın en ücra köşesinde yaşanan bir siyasi krizin “dalga etkisi” kıyılarımıza kadar ulaşabiliyor ve hayatlarımıza çarpıyor.

Geçtiğimiz Ağustos ayında Tayvan’da Çin ve ABD ortasında yükselen tansiyonun, çip üretimi ve arzına nasıl tesir ettiği, fiyatlar üzerinde ne derece tesirli olduğu hatırımızda bulunuyor.

Bu kritik bölgede suların ısınmaya devam edeceği bekleniyor. Çin ile Batı ortasındaki bilek güreşinin farklı coğrafyalarda kurallı ve denetimli halde devam ettiğini görüyoruz.

Fakat Güney Çin Denizi ve Tayvan başka bölgelerden farklı olarak çok daha büyük bir infilak potansiyeline sahip bulunuyor.

KORE YARIMADASI

Kuzey – Güney Kore ortasında resmi olarak “bitmeyen savaş” ve uzun yıllardır devam eden çekişme, yeniden Kuzey Kore’nin Japonya’ya yönelik tehditleri Uzak Asya’daki tansiyon sınırının öteki istikametini oluşturuyor.

AZERBAYCAN VE ERMENİSTAN

Kafkaslar’da, bilhassa Ermenistan – Azerbaycan ortasında şimdi imzalanamayan barış antlaşmasının uzaması, durumu giderek daha ihtilaflı hale getiriyor.

İran’ın, Azerbaycan sonları uzunluğunda gösterişli askeri hareketler yapması bölgede tansiyonu artırıyor. Potansiyel çatışmalara karşı Türkiye, İran ve Rusya’nın bölge hudutlarında beklediklerini unutmamak gerekiyor.

SIRBİSTAN, KOSOVA VE BALKANLAR

Rusya’nın Ukrayna işgaliyle ilişkilendirilen “Sırbistan – Kosova gerginliği” 2023’te de dünya gündeminde öne çıkabilir.

Ancak bölgeyi yakından takip eden uzmanlar “söylemler sertleşse de” sıcak çatışma beklemediklerini belirtiyorlar.

Balkanlarda Kosova yüzünden çatışma riski her periyot vardı ve artık bu risk artıyor. Sırp ordusunun son 4 aydır alarmda olduğunu da hatırlatmalıyız.

Diğer yandan AB’nin Arnavutluk, Makedonya, Bosna-Hersek ve Karadağ’ı üyeliğe kabulüyle ilgili sürecin hızlandırılma ihtimali gündemde.

İRAN

Dünyanın sıcak bölgelerinden biri de İran oldu. Tahran’da 13 Eylül’de “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından “başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesiyle” gözaltına alındıktan sonra hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin, 16 Eylül’de ömrünü yitirmesiyle başlayan protestolar sürüyor.

Protestolar vakitle “rejim aksisi hareketlere dönüştü” ve giderek daha yaygın ve organize hal aldı. Yeni yılda İran’ı konuşmaya devam edeceğiz.

İSRAİL VE ORTADOĞU

İsrail’de liderlik periyodu sona erdiği düşünülen Benyamin Netanyahu başbakanlığa güçlü biçimde döndü. Kuracağı koalisyon hükümeti ise, içinde “aşırı sağcıları” barındıran bir hükümet olacak.

İsrail’in Batı Şeria’daki yasadışı yeni yerleşim alanlarına göz yumacağı ve milletlerarası reaksiyonları çekeceği kestirim ediliyor. 

GÜNEY AMERİKA, BREZİLYA VE PERU

Güney Amerika siyasetinde enteresan bir dönüşüm yaşanıyor. Peru, Arjantin, Nikaragua ve Bolivya’yı takiben Şili, Honduras, Kolombiya ve son olarak Brezilya’da solun zaferi olarak çıkan seçim sonuçları; hem gelişen ülkeler perspektifinde hem de Pembe Jenerasyon geçmişine atfen geleceğe dönük senaryoları çeşitlendiriyor.

Brezilya’da seçimi kaybeden Bolsonaro ve taraftarlarının yine Devlet Lideri seçilen Lula DaSilva’yı rahat bırakmayacakları anlaşılıyor.

Bu ülkede artan gerginlik atmosferi 2023’e taşınıyor. Öte yandan, Ukrayna Savaşı ile tetiklenen “Enerji Krizi” nedeniyle ABD’nin Venezuela’ya karşı yürüttüğü ambargoları kısmen esnetmesi ihtimali gündemde.

Ancak kıtanın genelinde ABD’nin çıkarlarını geri plana iten idarelerin olması Washington’ı rahatsız ediyor. Kaldı ki Peru’da Devlet Liderinin parlamento tarafından azledilmesinin arkasında ABD komplosu arayanların sayısı az değil. Peru’da seçimler için 2024 Nisan’ı işaret edilse de ülke kamuoyundaki rahatsızlığın yeni yılda sokaklara yansıyacağı öngörülüyor.

ABD, AVRUPA VE AŞIRICILIK EĞİLİMİ

Küresel toplumsal medya platformları üzerinden tırmanan “nefret söylemi”, dünyanın her yerinde siyasi ve toplumsal kutuplaşmayı derinleştiriyor.

Bu durum toplumsal huzursuzluk riskini de tırmandırıyor. Önümüzdeki devrin en dikkat cazibeli başlığı; “aşırıcılık eğilimi”. Bilhassa Batı’daki aşırıcılık eğilimleri, 2022 boyunca Avrupa ve ABD’de tırmanan çok sağ ve daha geniş terörist ideolojilere dayalı motivasyon yeni yılda da dünyayı endişelendirecek “risk”lerin başında geliyor.